Pożyczka dla prezesa od spółki

Funkcjonowanie kas zapomogowo-pożyczkowych

W pierwszej kolejności chciałbym odnieść się do możliwości pożyczenia tej kwoty z kasy zapomogowo-pożyczkowej, zwanej dalej także „KZP”.

Materię tę reguluje ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. 2015, poz. 1881), zwanej dalej „u.z.z.” oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (Dz. U. z 1992 r. Nr 100, poz. 502).

Ustawa o związkach zawodowych stanowi jedynie, że w zakładach pracy dopuszczalne jest tworzenie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, których członkami mogą być pracownicy, emeryci oraz renciści, bez względu na przynależność związkową. Społeczny nadzór nad tymi kasami powierzony został związkom zawodowym (art. 39 ust. 1 u.z.z.).

W pozostałym zakresie funkcjonowanie kas zostało uregulowane w wyżej przywołanym rozporządzeniu. Pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe są instytucjami samopomocy finansowej funkcjonującymi w zakładzie pracy.

W § 6 rozporządzenia wyraźnie określono cele działania kasy: udzielanie członkom pomocy materialnej w formie pożyczek oraz zapomóg na zasadach określonych w statucie. Cele te realizowane są w oparciu o odpowiednio wyodrębnione fundusze, na które składają się:

• fundusz oszczędnościowo-pożyczkowy,
• fundusz rezerwowy,
• fundusz zapomogowy i inne fundusze, przewidziane w statucie (§ 28 rozporządzenia).

Fundusz oszczędnościowo-pożyczkowy

Fundusz oszczędnościowo-pożyczkowy powstaje z wkładów członkowskich i jest przeznaczony na udzielanie pożyczek. Fundusz rezerwowy powstaje z wpłat wpisowego wnoszonych przez członków wstępujących do KZP, z nie podjętych zwrotów wkładów członkowskich, z odsetek od lokat terminowych i odsetek zasądzonych przez sąd oraz z subwencji i darowizn i jest przeznaczony na pokrycie szkód i strat, nieściągalnych zadłużeń oraz na odpis na fundusz zapomogowy. Natomiast fundusz zapomogowy powstaje z odpisów funduszu rezerwowego oraz z dobrowolnych wpłat członków i innych wpływów określonych w statucie i jest przeznaczony na udzielanie zapomóg członkom PKZP w razie szczególnych wypadków losowych.

Dodać należy również, że członkostwo w kasie jest w pełni dobrowolne (§ 7 ust. 1 rozporządzenia). Zatem jeżeli w spółce działa KZP, jest Pan jej członkiem i zgodnie z przyjętym statutem (§ 3 rozporządzenia) kasa może udzielić pożyczki w takiej wysokości, to może Pan taką pożyczkę zaciągnąć z KZP.

Przy czym pożyczka udzielona przez KZP zwolniona jest od podatku od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 9 pkt 10 lit. e ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. 2017 poz. 1150). Problem jest jednak w tym, że KZP nawet jeżeli funkcjonuje u Pana w spółce i jest Pan jej członkiem, uprawniony do pożyczki, to najprawdopodobniej KZP nie ma wystarczających środków na udzielenie tak wysokiej pożyczki.

Pożyczka bezpośrednio od spółki dla prezesa tej spółki

Natomiast kwestia ewentualnej pożyczki bezpośrednio od spółki jest nieco bardziej skomplikowana. Z jednej strony art. 720 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, definiujący umowę pożyczki nie wymaga jakichś szczególnych przymiotów po stronie pożyczkobiorcy czy pożyczkodawcy:

„Art. 720. § 1. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

§ 2. Umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej”.

Zatem sam Kodeks cywilny nie wprowadza ograniczeń w odniesieniu podmiotów, które mogą być stronami umowy pożyczki, co stwarza możliwość bycia podmiotem tego stosunku dla każdego podmiotu prawa cywilnego. W konsekwencji mógłby Pan taką pożyczkę ze spółką zawrzeć. Natomiast spółka nie może się zawodowo zajmować udzielaniem takich pożyczek, gdyż będzie podlegała wówczas przepisom o instytucjach pożyczkowych, o czym niżej.

Pożyczka od spółki dla prezesa a zwolnienie z podatku

Ponadto w razie udzielenia pożyczki – moim zdaniem - nie będzie Pan korzystał ze zwolnienia przewidzianego w art. 9 pkt 10 lit. e u.p.c.c. Co prawda przepis ten wskazuje, że „zwalnia się od podatku następujące czynności cywilnoprawne: 10) pożyczki udzielane: e) z kas lub funduszów zakładowych, funduszów związków zawodowych, pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, koleżeńskich kas oszczędnościowo-pożyczkowych działających w wojsku oraz z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych”.

Żeby móc skorzystać z tego zwolnienia, to w spółce musiałby być wyodrębniony specjalny fundusz lub kasa na takie cele pożyczkowe.

Można próbować ominąć tę przeszkodę i skorzystać ze zwolnienia wskazanego w art. 2 pkt 4 lit. b u.p.c.c. w zw. z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. 2004 Nr 54, poz. 535 ze zm.), zwanej dalej „u.p.t.u.”:

„Art. 43. 1. Zwalnia się od podatku:

38) usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę”.

Żeby jednak z tego zwolnienia skorzystać, to spółka powinna w zakresie swojej działalności gospodarczej zajmować się udzielaniem pożyczek. Zgodnie bowiem z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 5 kwietnia 2017 r. „ustawodawca w art. 43 ust. 1 pkt 38 u.p.t.u. zwolnił od opodatkowania podatkiem VAT jedynie te czynności udzielenia pożyczki, które pozostają w zakresie prowadzonej przez pożyczkodawcę działalności gospodarczej. W takiej sytuacji czynność ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług ani podatkiem od czynności cywilnoprawnych. W pozostałych sytuacjach, gdy udzielenie pożyczki nie stanowi dla pożyczkodawcy prowadzenia działalności gospodarczej, czynność ta podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych”.

Podobnie przyjął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wskazując, że „sąd podziela ugruntowany w orzecznictwie sądowoadministracyjnym pogląd, że ustawodawca w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku VAT zwolnił od opodatkowania podatkiem VAT jedynie te czynności udzielenia pożyczki, które pozostają w zakresie prowadzonej przez pożyczkodawcę działalności gospodarczej. W takiej sytuacji, czynność taka nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług ani podatkiem od czynności cywilnoprawnych. W pozostałych sytuacjach, gdy udzielenie pożyczki nie stanowi dla pożyczkodawcy prowadzenia działalności gospodarczej, czynność ta podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Ocena jakiemu podatkowi podlega czynność udzielenia pożyczki nie budzi wątpliwości w przypadku, gdy pożyczkodawca nie prowadzi działalności gospodarczej i nie jest podmiotem uiszczającym podatek od towarów i usług. Natomiast w przypadku podmiotu gospodarczego prowadzącego działalność gospodarczą konieczne jest ustalenie, czy czynność ta pozostaje w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej”.

Wskazać jednak należy, że zdarzają się czasem interpretacje odmienne.

Zawodowe udzielanie pożyczek 

A z kolei zawodowe udzielanie pożyczek wymaga wpisu do rejestru instytucji pożyczkowych oraz spełnienia pewnych dodatkowych warunków. Zgodnie bowiem z art. 5 pkt 2a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. 2018, poz. 993), zwanej dalej także „u.k.k.” „instytucją pożyczkową – jest kredytodawca inny niż:

a) bank krajowy, bank zagraniczny, oddział banku zagranicznego, instytucja kredytowa lub oddział instytucji kredytowej w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1876, z późn. zm.),

b) spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa oraz Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa,

c) podmiot, którego działalność polega na udzielaniu kredytów konsumenckich w postaci odroczenia zapłaty ceny lub wynagrodzenia na zakup oferowanych przez niego towarów i usług”.

„Art. 59a. 1. Instytucja pożyczkowa może prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółki akcyjnej.

2. Minimalny kapitał zakładowy instytucji pożyczkowej wynosi 200 000 zł.

3. Kapitał zakładowy, o którym mowa w ust. 2, może być pokryty wyłącznie wkładem pieniężnym. Środki na pokrycie tego kapitału nie mogą pochodzić z kredytu, pożyczki, emisji obligacji lub ze źródeł nieudokumentowanych.

4. Członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej lub prokurentem instytucji pożyczkowej może być wyłącznie osoba, która nie była prawomocnie skazana za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub przestępstwo skarbowe.

5. Do wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego dołącza się:

1) zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności za przestępstwo skarbowe dotyczące członków zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej lub ich oświadczenia następującej treści: "Świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia wynikającej z art. 233 § 6 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny oświadczam, że nie byłem skazany za przestępstwo skarbowe."; klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań;

2) zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności za przestępstwa określone w ust. 4 dotyczące prokurenta lub jego oświadczenie następującej treści: »Świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia wynikającej z art. 233 § 6 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny oświadczam, że nie byłem skazany za przestępstwa, o których mowa w art. 59a ust. 4 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim«; klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań;

3) oświadczenie, że spółka zamierza prowadzić działalność gospodarczą w zakresie udzielania kredytów konsumenckich jako instytucja pożyczkowa.

Art. 59aa. 1. Instytucja pożyczkowa może podjąć wykonywanie działalności po uzyskaniu wpisu do rejestru instytucji pożyczkowych”.

Podsumowując, może Pan wystąpić o pożyczkę w ramach KZP, jeżeli będzie Pan spełniał warunki do jej przyznania wskazane w statucie KZP. Może Pan również wystąpić o pożyczkę bezpośrednio od spółki. Wówczas jednak – w mojej ocenie – nie będzie Pan zwolniony od podatku od czynności cywilnoprawnych.

W każdym razie w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych może Pan zawsze także wystąpić o interpretację prawa podatkowego i sprawdzić, jak ta kwestia jest rozumiana przez właściwe dla Pana organy podatkowe.

Pamiętać również należy, że udzielanie pożyczek przez spółkę musi mieć charakter sporadyczny. Gdyby bowiem miało charakter powtarzający się, to mogłoby być to zakwalifikowane jako działalność gospodarcza (zawodowa), a w rezultacie wymagałoby to spełnienia warunków przewidzianych dla instytucji pożyczkowych.