Pozbawienie praw rodzicielskich podczas pobytu za granicą

Podstawy pozbawienia władzy rodzicielskiej

Podstawy prawnej pozbawienia władzy rodzicielskiej dostarcza art. 111 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej zwanej K.r.io.), zgodnie z którym „jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców”.

Przy czym pozbawienie władzy rodzicielskiej nie musi być „dożywotnie”, tzn. nie musi trwać do dnia wygaśnięcia władzy rodzicielskiej z mocy prawa (władza rodzicielska wygasa z mocy prawa w dniu uzyskania przez dziecko pełnoletniości – art. 92 K.r.io.). Zgodnie bowiem z treścią art. 111 § 2 K.r.io. „w razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić”.

Czy zaniedbywanie dziecka może być przyczyną pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej?

Jak ponadto podnosi się w literaturze przedmiotu (tak m.in. K. Pietrzykowski [red.], Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2012, wyd. 3), jako konkretne przyczyny pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej z powodu jej nadużywania lub zaniedbań w wykonywaniu można wymienić: nałóg pijaństwa rodziców; ich rozwiązły tryb życia; uprawianie przestępczego procederu (np. utrzymywanie się z kradzieży); uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka; nadmierne karcenie, zwłaszcza cielesne, dziecka; wykorzystywanie dziecka do czynów nierządnych, w tym nakłanianie go do uprawiania prostytucji; zmuszanie dziecka do nadmiernej pracy w domu, jak też zarobkowej; wychowywanie dziecka we wrogości do drugiego z rodziców; nakłanianie dziecka do przestępczego procederu; doprowadzenie, przez brak dbałości, do nagannego zachowywania się dziecka w szkole i do złych jego postępów w nauce.

Dodatkowo zaś, jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 8 lutego 1974 r., sygn. akt III CRN 346/73, podstawą orzeczenia pozbawienia władzy rodzicielskiej jednego z rodziców może być porzucenie dziecka rozumiane jako zawinione zerwanie z dzieckiem kontakty i nieinteresowanie się jego życiem i wychowaniem.

Możliwość pozbawienia władzy rodzicielskiej tego rodzica, który w sposób rażący zaniedbuje swoje obowiązki względem dziecka

W Pani przypadku można zastosować art. 111 § 1 K.r.io. Przepis ten daje bowiem możliwość pozbawienia władzy rodzicielskiej tego rodzica, który w sposób rażący zaniedbuje swoje obowiązki względem dziecka.

W mojej ocenie, sytuacja przedstawiona przez Panią w stanie faktycznym sprawy wskazuje na to, że ojciec dziecka nie interesuje się nim, przez co nie spełnia chociażby obowiązku nałożonego na niego mocą art. 95 § 1 K.r.io. („władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw”) oraz art. 96 § 1 („rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień”).  

Postępowanie o pozbawienie praw rodzicielskich?

Oceniając – pod kątem przepisów K.r.io. – przedstawiony przez Panią stan faktyczny, stwierdzam, że nie do zaakceptowania, przez pryzmat obowiązków rodzicielskich, jest opisane przez Panią postępowanie ojca Pani dziecka. Myślę, że w analizowanej sytuacji może Pani wystąpić do sądu o pozbawienie go praw rodzicielskich. W tym celu należy sporządzić wniosek o pozbawienie praw rodzicielskich i złożyć w sądzie rodzinnym.

Jeżeli chodzi zaś o samo postępowanie w tym przedmiocie, to sięgnąć należy przede wszystkim do treści przepisu art. 579 Kodeksu postępowania cywilnego (w skrócie K.p.c.), który stanowi, że „postanowienia w sprawach o powierzenie wykonywania, ograniczenie, zawieszenie, pozbawienie i przywrócenie władzy rodzicielskiej, ustalenie, ograniczenie albo zakazanie kontaktów z dzieckiem mogą być wydane tylko po przeprowadzeniu rozprawy”. Dotyczy to także zmiany rozstrzygnięć w tym przedmiocie, zawartych w wyroku orzekającym rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa albo ustalającym pochodzenie dziecka. Postanowienia takie stają się skuteczne i wykonalne po uprawomocnieniu się.

Zasadą jest zatem przeprowadzenie rozprawy, a zatem i udział w niej obu stron postępowania.

Należy jednak zaznaczyć, że mimo formalnej dopuszczalności ustanowienia przez sąd pełnomocnika, w sprawach rodzinnych sąd dąży do wysłuchania obu stron osobiście.

Zgodnie z art. 86 K.p.c. „strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników”.

Odpowiednio do art. 87 K.p.c. „pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia”.

Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej ojca względem małoletniego dziecka

Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej ojca względem małoletniego dziecka należy złożyć do sądu rejonowego wydział rodzinny i nieletnich, właściwego ze względy na miejsce zamieszkania dziecka.

We wniosku o pozbawienie władzy rodzicielskiej należy określić wnioskodawcę, czyli musi Pani podać swoje dane i adres, a także powinna Pani wskazać uczestników postępowania: dane ojca oraz dane Pani dziecka.

Wniosek należy odpowiednio uzasadnić, chociażby opisać to, co napisała Pani w pytaniu do nas. Powinna Pani też dodatkowo wnioskować o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków na udowodnienie okoliczności, że ojciec nie utrzymuje kontaktów z dzieckiem i nie interesuje się nim.

Do wniosku konieczne jest załączenie odpisu aktu urodzenia dziecka, wydanego przez właściwy urząd stanu cywilnego w Polsce. Proszę pamiętać, iż odpisy takie ważne są tylko przez okres 3 miesięcy.