Pozbawienie praw rodzicielskich

Pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zwanego dalej K.r.o.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że sąd prawidłowo wskazał Panu, że sprawa o kontakty z synem nie może toczyć się w ramach sprawy o pozbawienie Pana władzy rodzicielskiej. Trzeba stwierdzić, że przedmiotem zawisłej obecnie przez sądem sprawy nie są kontakty Pana z dzieckiem, lecz pozbawienie Pana władzy rodzicielskiej. Zasadne jest zatem wystąpienie do sądu z wnioskiem o uregulowania prawa do kontaktów z małoletnim synem.

Istotne jest, że – jak wynika z treści Pańskiego pytania – Pana obowiązki jako ojca są częściowo wypełniane. Wskazuje Pan bowiem, że regularnie opłaca alimenty, do 4. roku życia syna kontaktował się Pan z nim i brał czynny udział w jego wychowaniu. Aktualnie brak kontaktu i bierność w wychowaniu nie jest spowodowana Pana wolą, lecz stanowi konsekwencję zachowania byłej żony, która zabrania Panu kontaktów z dzieckiem i w ten sposób uniemożliwia Panu realizowanie ojcowskich obowiązków.

Problem nie leży w formie pisma przesłanego przez Pana w załączeniu, lecz w jego treści. Jest ono jednocześnie odpowiedzią na wniosek matki dziecka i zawiera żądanie ustalenia kontaktów z synem. Nie może być mowy o podwójnym żądaniu w jednym piśmie. Pismo, które Pan złożył w sądzie, stanowi odpowiedź na wniosek o pozbawienie Pana władzy rodzicielskiej. Nie można w jednym piśmie żądać oddalenia wniosku o pozbawienie Pana władzy rodzicielskiej i jednocześnie wnosić o ustalenie prawa do kontaktów. Sprawy te będą bowiem rozpoznawane osobno i jako takie wymagają złożenia odrębnych wniosków.

Odnosząc się do kwestii pozbawienia praw rodzicielskich, należy wskazać, że zgodnie z art. 111 § 1 K.r.o. jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawia rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.

Jakie obowiązki względem dziecka ma rodzic?

Mając na uwadze powyższą treść przepisu, należy się zastanowić, jakie obowiązki względem dziecka ma rodzic. Trzeba bowiem podkreślić, że jedną z przesłanek pozbawienia władzy rodzicielskiej jest rażące zaniedbywanie swoich obowiązków względem dziecka.

W pierwszej kolejności każdy rodzic zobowiązany jest do szacunku i wspierania dziecka (art. 87 K.r.o.). Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. (art. 95 § 1 K.r.o.). Istotne jest jednak, aby władza rodzicielska była wykonywana zgodnie z dobrem dziecka i interesem społecznym. Władza obejmuje jednak nie tylko element wychowawczy, lecz także zarządczy, odnoszący się do majątku dziecka. Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Są obowiązani troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień (art. 96 § 1 K.r.o.). Rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską (art. 101 § 1 K.r.o.). Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.

Z uwagi na powyższe, w mojej ocenie powinien się Pan skupić na wykazaniu, że fakt, że niektóre obowiązki nie są przez Pana wykonywane, nie stanowi Pana winy, lecz jest skutkiem zachowania byłej żony, która uniemożliwiając Panu kontakty z synem, pozbawia Pana jakiegokolwiek wpływu na niego.

Zaniedbywanie przez rodziców ich obowiązków względem dziecka

Jak podnosi się w literaturze, „zaniedbywanie przez rodziców ich obowiązków względem dziecka uzasadnia pozbawienie władzy rodzicielskiej tylko wtedy, gdy ma charakter rażący. Za takie mogą być uznane zaniedbania poważne, np. pijaństwo, marnotrawstwo, prowadzenie rozwiązłego trybu życia, uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka. Zaniedbania mniejszej wagi uzasadniają z reguły tylko wydanie zarządzeń przewidzianych w art. 109, chyba że są nacechowane nasileniem złej woli, uporczywością i niepoprawnością”¹.

W mojej ocenie powinien Pan wykazać, także za pomocą dowodów, że Pana postępowanie nie nosi znamion celowego uchybienia swoim obowiązkom, lecz wywołane jest działaniem matki dziecka. Z uwagi na powyższe proszę wnosić o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów ze świadków na okoliczności wskazanej powyżej (tj. utrudniania Panu działania i kontaktów z synem, co skutkuje niemożnością jego wychowania).

Postępowanie o pozbawienie praw rodzicielskich jest bowiem postępowaniem cywilnym, do którego zastosowanie znajdzie reguła ogólna, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

1. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Sychowicz et al., Warszawa 2006, s. 960.