Powództwo o uchylenie alimentów z datą wsteczną

Jak długo trwa obowiązek alimentacyjny względem dziecka?

Z definicji obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka (utrzymanie i wychowanie) wynika, że obowiązek ten ustaje dopiero wówczas, gdy dziecko osiągnie samodzielność życiową, co z reguły łączy się z możliwością podjęcia pracy zarobkowej. Możliwość podjęcia pracy zarobkowej nie może być jednak rozważana w oderwaniu od osobistej i życiowej sytuacji uprawnionego. Jeżeli mianowicie kontynuuje on naukę, uczy się zawodu, uczęszcza na kurs doskonalenia zawodowego, to za usprawiedliwione uznać należy dalsze alimentowanie. Jak przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 lutego 1998 r., I CKN 499/97, nawet zdobycie dwóch zawodów przez dziecko nie uwalnia rodziców od obowiązku świadczenia alimentów, jeżeli taki uprawniony podejmuje studia. Wykładnia art. 133 § 1 nie może bowiem pozostawać w oderwaniu od art. 94, który nakłada na rodziców obowiązek troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i należytego przygotowania go do pracy dla dobra społeczeństwa, odpowiednio do jego uzdolnień. Jest przy tym oczywiste, że jedynie efektywne studiowanie pozwala uprawnionemu liczyć na alimentowanie go.

Alimentacją jest także zaspokajanie potrzeb wychowawczych dziecka. Obowiązek alimentacyjny rodziców zatem trwa także wtedy, gdy majątek dziecka wystarcza na zaspokojenie jego potrzeb materialnych w przeciwieństwie do wychowawczych.

Podjęcie pracy przez dziecko a obowiązek alimentacyjny rodzica

Istotny w sprawie Pani partnera jest pogląd, zgodnie z którym rodzice nie są obowiązani dostarczać środków utrzymania dziecku, które, będąc już przygotowane należycie do wykonywania przez nie odpowiedniego dla niego zawodu, podejmuje dla podniesienia swych kwalifikacji dalsze kształcenie się, ale w studiach się zaniedbuje, nie robi należytych postępów, nie otrzymuje obowiązujących zaliczeń, nie zdaje w terminie przepisanych egzaminów, a zwłaszcza jeżeli z własnej winy powtarza lata studiów i wskutek tego nie kończy studiów w przewidzianym programem okresie (wyrok SN z dnia 8 sierpnia 1980 r., III CRN 144/80, OSNCP 1981, nr 1, poz. 20).

Wskazuje Pani na fakt, iż syn nie podjął nauki, co więcej podjął pracę i w zasadzie można przypuszczać, że utrzymuje się sam.

Nadto wskazać należy, że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Sąd Najwyższy w tezie IV uchwały z dnia 16 grudnia 1987 r. w sprawach alimentacyjnych, przyjmują, że: „Przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego rozumieć należy potrzeby, których zaspokojenie zapewni mu – odpowiedni do jego wieku i uzdolnień – prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego określają zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody. Dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej, niezależnie od tego, czy żyją z nimi wspólnie, czy też oddzielnie”.

Uchylenie alimentów z datą wsteczną

Obecnie Pani partner powinien wystąpić do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania syna z powództwem o uchylenie alimentów z datą wsteczną, tj. z datę ukończenia szkoły wraz z wnioskiem o zabezpieczenie poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego.

Po pierwsze, powództwo takie rozpocznie postępowanie o uchylenie obowiązku na przyszłość, po drugie – zmierzać ma także do uchylenia alimentów z datą wsteczną. Datą taką winien być dzień podjęcia przez syna partnera pracy lub ukończenia szkoły. Po trzecie, powództwo winno zawierać wniosek o zabezpieczenie poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego, co pozwoli wstrzymać egzekucję z wynagrodzenia oraz innych składników do czasu rozpatrzenia sprawy.

W tej chwili nie ma innej możliwości jak żądanie uchylenia alimentów z datą wsteczną. Co więcej, jeżeli sąd nie orzeknie zabezpieczenia poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego, wówczas mało prawdopodobne jest odzyskanie alimentów z datą wsteczną, a to z uwagi na fakt, że syn co prawda byłby bezpodstawnie wzbogacony (zakładając uchylenie alimentów z datą wsteczną), jednak zgodnie z art. 411 K.c. nie można żądać zwrotu świadczenia:

1) jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;

2) jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego;

3) jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;

4) jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna.

W opisanym przypadku syn partnera mógłby powoływać się na pkt 2, albowiem sądy w tego rodzaju sprawach bardzo często powołują się na zasady współżycia społecznego.

Powództwo o uchylenie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka

Trudno zatem, mając na uwadze przestawiony stan faktyczny, wskazać, czy istnieje szansa na pozytywne dla Pani partnera orzeczenie, albowiem niezbędna w tego rodzaju sprawach jest wiedza na temat stanu materialnego osoby uprawnionej do alimentów. Warto byłoby zaproponować spotkanie z uprawnionym do alimentów celem sprawdzenia, jaki jest jego stan majątkowy. Jeżeli kontakt jest utrudniony, można posiłkować się np. zdjęciami lub komentarzami syna na portalach społecznościowych, z których wynikać może, czym syn aktualnie się zajmuje, gdzie pracuje, gdzie spędza wakacje, jak często przebywa na wakacjach. Jak pokazuje moja dotychczasowa praktyka, sądy bardzo często dopuszczają dowód z wydruków stron internetowych (portali społecznościowych) na okoliczność stanu majątkowego osoby uprawnionej do alimentów, a także nakładu sił w uzyskaniu wykształcenia, zawodu, dobrze płatnej pracy. W dzisiejszych czasach portale społecznościowe stanowić mogą podstawową bazę danych dla Pani partnera oraz osób w jego sytuacji.

Skoro syn jest osobą samodzielną pod względem finansowym, jak i samodzielnie decyduje o swojej przyszłości zawodowej, w mojej ocenie zasadnym jest wystąpienie z powództwem o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.