Potrącenie pieszego bez wzywania policji a zarzut nieudzielenia pomocy i ucieczki z miejsca wypadku

Nieudzielenie pomocy osobie będącej w niebezpieczeństwie utraty życia lub zdrowiu

Zgodnie z art. 162 Kodeksu karnego (K.k.):

„§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.”

Przesłanki odpowiedzialności karnej za nieudzielenie pomocy

Zgodnie z poglądami piśmiennictwa prawnego „odpowiedzialność karna ciąży na sprawcy, który nie udziela pomocy człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Sposób realizacji obowiązku pomocy wynika z ukształtowanej sytuacji. Nieodzowny standard tej pomocy »jest wyznaczony konkretnym położeniem, w jakim znalazł się człowiek wymagający pomocy, stanem wiedzy osoby zobowiązanej oraz środkami jakimi dysponuje zobowiązany do udzielenia pomocy. Ten standard powinien być określony dla danego konkretnego wypadku. Zachowanie odbiegające in minus od tak wyznaczonego standardu oznaczać będzie brak udzielenia oczekiwanej pomocy i realizację tym samym typu czynu zabronionego określonego w art. 162 § 1 K.k.« (A. Zoll, w: Zoll (red.), Kodeks karny, t. 2, 2006, s. 230; pogląd powtórzony w wyr. SA w Warszawie z 27.9.2013 r., II AKa 271/13, Legalis i wyr. SA w Łodzi z 19.3.2015 r., I ACa 1335/14, Legalis).

Znamiona modalne użyte w treści dyspozycji art. 162 § 1 K.k. ograniczają zakres kryminalizowanych zachowań do sytuacji, w której sprawca mógł udzielić pomocy bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Zgodnie z tezą zawartą w post. SN z 23.8.2016 r. (III KK 137/16, OSNKW 2016, Nr 11, poz. 75): »wynikający z treści art. 162 § 1 K.k. obowiązek udzielenia pomocy człowiekowi znajdującemu się w bezpośrednim niebezpieczeństwie utraty życia albo doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu istnieje tylko w czasie, gdy taka pomoc była możliwa (niezależnie od jej spodziewanej skuteczności) oraz nie stwarzała zagrożenia dla udzielającego pomocy lub innych osób, w stopniu określonym w końcowej części tego przepisu«. Nie stanowi zatem przestępstwa nieudzielenie pomocy człowiekowi, któremu grozi co najwyżej średni uszczerbek na zdrowiu (art. 157 § 1 K.k.), lub też w sytuacji, gdy udzielający pomocy, podejmując działania ratunkowe, sprowadzałby tym samym poważne niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia własnego albo innej osoby, np. pozostającej pod jego opieką.

Dla dokonania przestępstwa nie jest wymagany skutek w postaci śmierci lub doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu przez człowieka znajdującego się w niebezpieczeństwie. W post. SN z 11.2.2003 r. (V KK 112/02, OSNwSK 2003, Nr 1, poz. 302) sformułowana została następująca teza: »warunkiem odpowiedzialności sprawcy na podstawie przepisu art. 162 § 1 K.k. nie jest zaistnienie jakiegokolwiek skutku, a w szczególności wymienionych w tym przepisie: utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka. Warunkiem takim jest świadomość sprawcy, że inna osoba znajduje się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu i uchylenie się tegoż sprawcy od udzielenia pomocy, mimo że może on jej udzielić bez narażenia siebie samego lub innej osoby na takie samo niebezpieczeństwo. Tak więc kwestia istnienia związku przyczynowego między zachowaniem się oskarżonych a śmiercią pokrzywdzonej jest całkowicie drugorzędną, niemającą żadnego merytorycznego znaczenia«” (Kodeks karny. Komentarz Fragment pozycji: Kodeks karny. Komentarz red. prof. dr hab. Alicja Grześkowiak, prof. dr hab. Krzysztof Wiak Rok: 2021 legalis).

Brak podstaw do stwierdzenie ucieczki z miejsca zdarzenia drogowego i nieudzielenia pomocy

W przypadku Pani córki są podstawy do twierdzenia, że nie doszło do popełnienia przestępstwa, gdyż córka zatrzymała pojazd, wysiadła z niego, porozmawiała z poszkodowaną, która jednak nie chciała, żeby wezwać policję, pogotowie i poszła dalej. Nie można na siłę, wbrew danej osobie, udzielać jej pomocy, gdyż to naraziłoby córkę np. na zarzut naruszenia nietykalności cielesnej. Zatem brak jest podstaw do uznania, że córka uciekła z miejsca wypadku.