Podział zysków w spółce cywilnej

Zasady podziału zysków w spółce cywilnej

W spółce cywilnej wspólnicy nie otrzymują żadnego wynagrodzenia z tego tytułu. Nie ma tutaj czegoś takiego jak premie, system wynagradzania lub cokolwiek podobnego.

Wspólnicy spółki cywilnej razem prowadzą biznes i do nich należy wypracowany wspólnie zysk. A zasady udziału wspólników w zysku ustala umowa spółki, a jak jej nie ma, to przepisy Kodeksu cywilnego (K.c.).

STOSOWNIE DO KODEKSU CYWILNEGO:

„Art. 867. § 1.Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. W umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach.

§ 2.Ustalony w umowie stosunek udziału wspólnika w zyskach odnosi się w razie wątpliwości także do udziału w stratach.

Z przepisu tego wynikają proste zasady:

• umową spółki wspólnik nie może być wyłączony od udziału w zyskach,
• w umowie spółki można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach,
• w umowie spółki można zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach.

Cytowany przepis operuje pojęciem „udział w zyskach”, nie ma w nim pojęcia „wynagrodzenie”, „marża” lub innego. A udział w zyskach ustalany jest w umowie spółki. Jeżeli umowa nic na ten temat nie mówi – wtedy uznaje się, że udział w zyskach poszczególnych wspólników jest równy.

Udział w zyskach oraz uczestnictwo w stratach mogą być zatem dowolnie ustalane przez wspólników spółki cywilnej w umowie spółki, w szczególności udział ten nie musi odzwierciedlać wartości rynkowej wkładów wnoszonych przez poszczególnych wspólników.

Udział wspólników w zyskach i stratach

Udział wspólników w zyskach i stratach jest dowolny – co pozwala na nierówne jego ustalenie. Wspólnicy mogą uzgodnić, że inny będzie ich udział w zyskach a inny w stratach spółki, ale mogą także udziały te wyrazić w sposób inny niż procentowy. Np. poprzez stworzenie algorytmu wyceny pracy wspólników w spółce. Niedopuszczalne jest jedynie wyłączenie wspólnika od udziału w zysku.

Mając zatem to na uwadze, organy podatkowe nie mogą w żadnym momencie kwestionować przyjętych w umowie spółki cywilnej ustaleń dotyczących podziału zysku oraz uczestnictwa w stracie, a co za tym idzie – wysokości ustalonych na ich podstawie dochodu, przychodu, kosztów uzyskania przychodów, wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, zwolnień i ulg podatkowych oraz obniżenia dochodu, podstawy opodatkowania lub podatku. Brak jest unormowań w ustawach podatkowych, które umożliwiałyby organom podatkowym podważanie tych ustaleń.

Jednakże należy mieć na względzie, że ustalone zasady będą obowiązujące w odniesieniu do zysku już wypracowanego a nie do zysku spodziewanego.

Odmienne od kodeksowych zasady ustalania udziału w zyskach

Jeżeli już do umowy wprowadzano odmienne od kodeksowych zasady ustalania udziału w zyskach, to obowiązują one od dnia wprowadzenia i na przyszłość (nie obowiązują wstecz).

Najczęściej spotykane jest ustalenie udziału w procentach (udziały wszystkich wspólników to 100%).

Teoretycznie ustalony udział wspólnika w zyskach i stratach spółki powinien uwzględniać wkłady wspólnika, ponoszone ryzyko, nakład pracy osobistej świadczonej na rzecz spółki i jej charakter oraz jakie ona przynosi spółce korzyści, charakter i ważność świadczonych usług w ramach spółki (czasami wiadomo, że część wspólników będzie miała większy udział w jej bieżących pracach niż inni); preferencje osobiste; zobowiązania części wspólników wobec pozostałych do zwolnienia ich udziału w stracie itp.

Gdy parametry te są możliwe do oszacowania i w miarę stałe, to można odpowiednio do nich ustawić udziały w zysku i stratach.

Gdy w trakcie istnienia spółki okaże się jednak, że elementy te istotnie i często zmieniają się, to warto pomyśleć nad jakimś mechanizmem ustalania udziału w zysku na koniec każdego roku obrotowego. W trakcie roku obowiązywałby mechanizm wstępny, a po jego zakończeniu udział w zyskach i stratach ustalany byłby ostatecznie.

Ustalenie udziału w zysku spółki cywilnej poprzez uzależnienie go od oceny pracy wspólników

Możliwe jest ustalenie udziału w zysku spółki cywilnej poprzez uzależnienie go od oceny pracy wspólników w postaci wypracowanej przez każdego z nich w danym okresie marży.

Każdy wspólnik samodzielnie płaci zaliczki na podatek dochodowy. Powinny one odpowiadać udziałom w zysku, jaki ma dany wspólnik (czyli zaliczka 18% od udziału danego wspólnika).

W trakcie roku wspólnik może pobierać zaliczki na poczet swego udziału w zysku.

Teoretycznie nie ma przeciwwskazań, by udział wspólników w zyskach nie obejmował całego zysku wypracowanego przez spółkę. W wyniku takiego działania część zysku pozostaje w spółce i w zasadzie powiększa wkład każdego wspólnika w spółce.

Zaproponowany przez Pana mechanizm jest może czytelny co do intencji, ale nieczytelny, jeżeli chodzi o udział w zyskach. Mogłoby to być np.:

• w trakcie roku ustala się co miesiąc wartość marzy wspólnika A i B,
• następnie ustala się ich wzajemny stosunek do siebie w odniesieniu do 100%,
• z tak ustalonych procentów – ich połowa w zaokrągleniu do całości w górę stanowi udział danego wspólnika w zyskach; natomiast udział w stratach to całość,
• po zakończeniu roku obrachunkowego – w taki sam sposób ustala się udział wspólników w zysku dla całego roku.

Trzeba mieć bowiem na względzie to, że czym innym jest udział w zyskach, a czym innym jest wypłata zysku.

W istocie Pana propozycja zmierza do tego, by udział w zyskach był mniejszy, niż to powinno wynikać z podziału 100%. Udział w zyskach wspólników razem wynosiłby np. 70%, a reszta zysku trafiałaby do spółki. Powiększałaby majątek spółki i podlegałaby podziałowi przy likwidacji spółki lub zapłacie wspólnikowi przy jego wystąpieniu ze spółki.

Podatek od czynności cywilnoprawnych od kwoty pozostawionej w spółce

PCC podlega m.in. umowa spółki i jej zmiany, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania tym podatkiem, z zastrzeżeniem art. 1 ust. 3 pkt 4 ustawy o PCC. Umowa spółki osobowej i jej zmiana podlegają PCC, jeżeli w chwili dokonania czynności na terytorium RP znajduje się siedziba tej spółki.

W świetle aktualnego brzmienia art. 1 ust. 3 pkt 1 ustawy o PCC – w przypadku umowy spółki osobowej za zmianę umowy uważa się wniesienie lub podwyższenie wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki, pożyczkę udzieloną spółce przez wspólnika, dopłaty oraz oddanie przez wspólnika spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania.

Samo przekazanie wypracowanego zysku na podwyższenie kapitału zapasowego spółki cywilnej nie stanowi czynności podlegającej opodatkowaniu PCC. Dopóki wspólnik nie zgłosi żądania podziału i wypłaty zysku, pozostaje on w dyspozycji spółki, a nie wspólnika. Wspólnikowi spółki cywilnej przysługuje roszczenie o wypłatę zysku, o ile wspólnicy nie zdecydowali o przeznaczeniu go na inne cele. Według K.c.:

„Art. 868. § 1.Wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysków dopiero po rozwiązaniu spółki.

§ 2. Jednakże gdy spółka została zawarta na czas dłuższy, wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego.”

Tym samym można mówić, że korzystając z zysku pozostawionego w spółce – spółka otrzymuje od wspólnika wkłady zwiększające jej majątek lub nieodpłatne świadczenie. Bywa to traktowane także jako dopłata lub pożyczka (do dnia rozwiązania spółki lub wystąpienia wspólnika).

Podatek dochodowy

Katalog źródeł przychodów w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych określony został w art. 10, 11 i 12-20.

Artykuł 10 oraz artykuły 12-20 nie zaliczają do źródeł przychodów wspólników spółki cywilnej korzyści wynikającej z pozostawienia w spółce zysku niewypłaconego wspólnikom.

Art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje, że przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W opisanej sytuacji nie można byłoby mówić o „otrzymaniu” lub „postawieniu do dyspozycji” podatnika (tutaj: wspólnika spółki) kwoty pozostawionego w spółce zysku. Jak wskazują Adam Bartosiewicz i Ryszard Kubacki (PIT. Komentarz, LEX 2010): „przez pojęcie »otrzymane« należy rozumieć takie pieniądze i wartości pieniężne, które zostały podatnikowi dane. »Postawionymi do dyspozycji« są takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik – wykazując określoną aktywność – ma możliwość włączyć do swojego władztwa”.

Kwota niewypłaconego zysku, pozostawiona przez wspólnika w spółce, nie może być uznana za „otrzymaną” ani „postawioną do dyspozycji” wspólnikowi jako podatnikowi, ponieważ kwota ta przekazana została spółce, która nie jest podatnikiem w zakresie podatku dochodowego (są nimi tylko jej wspólnicy).

Pozostawiona kwota zysku nie będzie stanowiła formy nieodpłatnego świadczenia na rzecz spółki od wspólnika. Spółka jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej nie występuje bowiem w charakterze podatnika w podatku dochodowym.

Udziały wspólników w zysku spółki a podatek

W przypadku gdy udziały wspólników w zysku spółki to razem 100% – mielibyśmy do czynienia z sytuacją, w której wspólnik spółki (jedyna osoba mogąca zostać uznaną za podatnika) już raz poniósł ciężar obowiązku podatkowego, płacąc podatek PIT od przysługującego mu, a osiągniętego przez spółkę, zysku. Opodatkowanie pozostawionego do dyspozycji spółki zysku prowadziłoby do sytuacji, w której wspólnik płaciłby dwukrotnie podatek dochodowy od tej samej kwoty – za pierwszym razem w momencie osiągnięcia przez spółkę zysku, za drugim poprzez opodatkowanie pozostawionego w kasie spółki zysku.

W przypadku gdy udziały wspólników z zysku spółki to razem mniej niż 100% – mielibyśmy do czynienia z sytuacją, w której wspólnik spółki (jedyna osoba mogąca zostać uznaną za podatnika) ponosi ciężar obowiązku podatkowego, płacąc podatek PIT od przysługującego mu, a osiągniętego przez spółkę zysku tyko w części, w jakiej ma udział w zysku. Pozostała kwota pozostaje w spółce. W tym przypadku należałoby liczyć się z opodatkowaniem kwoty, jaka pozostała w spółce podatkiem dochodowym po stronie wspólnika (kwota stosownie do jego udziału w zysku).

Zgodnie z art. 5b ust. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli pozarolniczą działalność gospodarczą prowadzi spółka niemająca osobowości prawnej, przychody wspólnika z udziału w takiej spółce, określone na podstawie art. 8 ust. 1, uznaje się za przychody ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, ze wspólnej własności, wspólnego przedsięwzięcia, wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku (udziału) oraz, z zastrzeżeniem ust. 1a, łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1.

W świetle cytowanego przepisu wielkość przychodu przypadającego na podatnika (wspólnika spółki) określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku. Taką samą zasadę należy zastosować przy określaniu kosztów uzyskania przychodu, zysków i strat przypadających na wspólnika. W konsekwencji każdy ze wspólników spółki komandytowej oblicza odrębnie dochód z udziału w tejże spółce i każdy samodzielnie od tego dochodu oblicza podatek dochodowy.

Dochód osiągnięty z tytułu udziału w spółce cywilnej stanowi dla jej wspólnika – osoby fizycznej – dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej, podlegający co do zasady opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Dochód każdego ze wspólników, rozumiany jako udział w zyskach spółki cywilnej, powinien być systematycznie opodatkowywany w ciągu roku. W tym zakresie nie ma znaczenia, czy zysk wypracowany przez spółkę cywilną został wypłacony wspólnikom.

Zysk, jaki spółka wypracowała, nie musi zostać bezwzględnie podzielony i wypłacony w całości wspólnikom. Wspólnicy mogą zdecydować o pozostawieniu części, a nawet całości zysku za dany rok w spółce i przeznaczeniu go np. na cele rozwoju spółki.

Na skutek pozostawienia części zysku w spółce – po stronie wspólnika spółki cywilnej:

• według jednego poglądu nie następuje nieodpłatne przysporzenie majątkowe mające konkretny wymiar finansowy. To w toku prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej powstaje po stronie wspólnika dochód, a nie na skutek podjęcia decyzji o przeznaczeniu zysku do podziału między wspólników, bez wypłacenia tego zysku wspólnikom,
• według drugiego – jest to podlegający opodatkowaniu przychód ze źródła, jakim jest pozarolnicza działalność gospodarcza.

Biorąc pod uwagę, że jak na razie nie jest znany mechanizm ustalania udziałów w zyskach poszczególnych wspólników; nie są znane zasady wypłaty zysku; a nadto nie ma interpretacji co do sytuacji, w jakiej udziały wspólników w zyskach spółki nie stanowią 100% – zalecałbym opracowanie mechanizmów i zmian umowy oraz wystąpienie o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej dla zdarzenia przyszłego.