Podział wkładu mieszkaniowego pomiędzy spadkobierców

Dziedziczenie ustawowe

Jeżeli Pani ojciec nie pozostawił testamentu, to w chwili jego śmierci miało miejsce dziedziczenie ustawowe. Zgodnie z zasadami tego dziedziczenia, określonymi w Kodeksie cywilny (art. 931 § 1), spadek w pierwszej kolejności dziedziczą zstępni (np. dzieci) i małżonek.

Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 18 października 2015 r. (ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015 poz. 539), spadkobiercy, którzy nie złożą, jak do tej pory, w ciągu 6 miesięcy oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, nie ponoszą już nieograniczonej odpowiedzialności za długi wchodzące w jego skład (art. 1015 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego). Brak aktywności spadkobierców w zakresie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie wiąże się już zatem z odpowiedzialnością za długi spadkowe wyższe niż wartość odziedziczonego spadku. Brak oświadczenia spadkobiercy w przedmiocie przyjęcia bądź odrzucenia spadku, jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, czyli ograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe.

Spis inwentarza

Spadkobiercy sami mogą składać wykaz inwentarza (u notariusza albo sądzie), w którym umieszcza się pasywa i aktywa spadku (art. 10311–10314 Kodeksu cywilnego). W wykazie inwentarza z należytą starannością ujawnione więc muszą być:

• przedmioty należące do spadku,
• przedmioty zapisów windykacyjnych z podaniem ich wartości,
• długi spadkowe i ich wysokość.

Gdy po złożeniu wykazu inwentarza ujawniły się przedmioty wchodzące w skład spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych lub długi spadkowe pominięte w wykazie inwentarza wykaz ten należy uzupełnić.

Trzeba pamiętać, że w przypadku niezachowania należytej staranności lub sporządzenia wykazu nieuczciwie, np. pomijając w wykazie inwentarza aktywa lub pasywa albo podając nieistniejące faktycznie długi, spadkobierca przestaje korzystać z ograniczenia odpowiedzialności do wysokości inwentarza, co oznacza, że będzie ponosił pełną odpowiedzialność za całość długów spadkowych.

O złożeniu przez spadkobiercę prywatnego wykazu inwentarza w sadzie powiadamiać będzie ogłoszenie zamieszczane przez sąd spadku. Sąd ma też obowiązek zamieścić takie ogłoszenie na stronie internetowej oraz na tablicy ogłoszeń. Takie rozwiązanie ma na celu umożliwienie wierzycielom spadkowym zapoznania się ze spisem stanu aktywów i pasywów masy spadkowej.

Wykaz inwentarza składany przed notariuszem powinien zostać objęty protokołem. Wykaz inwentarza składany natomiast w sądzie należy sporządzić według ustalonego wzoru, określonego w rozporządzeniu Ministerstwa Sprawiedliwości.

Wykaz inwentarza może być sporządzony przez jednego, kilku lub wszystkich spadkobierców. Wydaje się, że w pierwszej kolejności należałoby sporządzić samodzielnie spis inwentarza, który objąłby przedmioty masy czynnej ( np. telewizor, obrazy itp.) i długi (6000 zł) a następnie zaprotokołować go u notariusza. Posiadając taki dokument, można wykazać, że ewentualna masa czynna spadku nie przenosi wartości długów.

Należna część spadku oraz długi

Oczywiście omawiane powyżej przepisy spadkowe w żadnym razie nie pozbawia Państwa prawa do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Jak rozumiem, skład czynny majątku Pani ojca dotyczy jedynie spółdzielczego lokatorskiego prawo do lokalu mieszkalnego, które regulowane jest przez ustawę z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych.

Dziedziczenie wkładu mieszkaniowego

Jak już Pani na pewno wiadomo, lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nie przechodzi na spadkobierców. Ustawodawca jednak uregulował sprawę tak, aby zabezpieczyć członków rodziny lokatora przed utratą mieszkania.

„1. Jeżeli prawo do lokalu przysługiwało wspólnie małżonkom- nie wygasa, lecz przechodzi na małżonka żyjącego – jeśli nie był członkiem spółdzielni, przysługuje mu roszczenie o przyjęcie w poczet członków spółdzielni.

2. W pozostałych przypadkach (bądź w przypadku niedopełnienia obowiązków przy wnoszeniu o przyznanie członkostwa) roszczenie o przyjęcie w poczet spółdzielni, oraz o ustanowienie lokatorskiego prawa do lokalu, przysługuje dzieciom i innym osobom bliskim”.

Zgodnie zatem z art. 14 tej ustawy z chwilą śmierci jednego z małżonków spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, które przysługuje im obojgu, przypada drugiemu z nich. Małżonek ten, jeżeli nie jest członkiem spółdzielni, powinien w terminie jednego roku od dnia śmierci współmałżonka złożyć deklarację członkowską. Małżonkowi zmarłego członka spółdzielni przysługuje roszczenie o przyjęcie w poczet członków spółdzielni.

Powyższe nie narusza uprawnień Pani jako spadkobierczyni do dziedziczenia wkładu. Zgodnie z przepisami – jeśli spadek przypada kilku spadkobiercom, co do wspólności majątku spadkowego stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Oznacza to, że takich kilku spadkobierców staje się współspadkobiercami. Zastosowanie znajdują tu odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 Kodeksu cywilnego) przy czym odpowiedzialność stosowania tych przepisów reguluje art. 196 in. Zgodnie z tym, Po śmierci ojca, zarówno Pani i Pani rodzeństwo (dwóch braci) dziedziczylibyście po 1/8 wkładu (Pani mama 5/8).

Przepisy Kodeksu cywilnego nie zakreślają spadkobiercom żadnego terminu do pozostawania we wspólności, mimo że pozostawanie w tej wspólności jest stanem przejściowym, a co więcej, zgodnie z art. 220 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 1035 Kodeksu cywilnego roszczenie o dział spadku nie ulega przedawnieniu. To oznacza, że Pani albo Pani bracia w każdej chwili możecie dokonać bądź umownego, bądź sądowego działu spadku.

Proszę jednak pamiętać, że jako spadkobiercy (zarówno testamentowi, jak i ustawowi), aby uzyskać prawo do wkładu po śmierci członka spółdzielni, musieliby Państwo najpierw złożyć wniosek o nabycie spadku na podstawie testamentu lub ustawy. Po uprawomocnieniu się postanowienia sądu należy w urzędzie skarbowym uregulować kwestie dotyczące podatku.

Dopiero z tymi dokumentami tzn. postanowieniem sądu oraz zaświadczeniem z urzędu skarbowego można domagać się wypłaty wkładu mieszkaniowego:

• od spółdzielni – jeśli nikt nie ubiega się o przyznanie prawa do mieszkania,
• od osoby uprawnionej do uzyskania prawo do mieszkania spółdzielczego lokatorskiego po śmierci członka spółdzielni.

Dopóki jednak nie dojdzie do opróżnienia lokalu mieszkalnego, to roszczenie o wypłatę wkładu w stosunku do spółdzielni nie jest wymagalne (zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy). Jednakże przysługuje Pani roszczenie o zapłatę kwoty odpowiadającej 1/8 wkładu mieszkaniowego w stosunku do matki, o ile będzie ona prawnie ten lokal zajmować (zostanie członkiem spółdzielni i podpisze umowę). W takiej sytuacji może Pani wystąpić do spółdzielni z wnioskiem o wydanie zaświadczenia, jakiej wartości był wkład mieszkaniowy związany ze spółdzielczym lokatorskim prawem do lokalu w chwili śmierci ojca (z ewentualną waloryzacją tego wkładu na dzień jej śmierci). Następnie może Pani wystąpić do matki z roszczeniem o zapłatę kwoty odpowiadającej 1/8 wartości wkładu mieszkaniowego, który odziedziczyła Pani po ojcu.

Można to zrobić umownie w drodze, jak pisałam wyżej, działu części spadku, w wyniku, którego wkład przypadnie Pani matce w całości, a Pani otrzyma od niej stosowaną kwotę tytułem rozliczenia. Jeżeli matka nie wypłaci Pani tej kwoty we wskazanym przez Panią terminie, wówczas pozostanie Pani droga postępowania sądowego.

Odpowiedzialność za długi

Za długi spadkodawcy w ograniczonym zakresie, tj. w częściach stosownych do swych udziałów, spadkobiercy odpowiadają dopiero po dziale spadku.

Wierzyciel może więc wystąpić przeciwko określonym spadkobiercom dopiero wówczas, gdy wydano postanowienie o stwierdzeniu nabycia przez nich spadku albo sporządzono akt poświadczenia dziedziczenia. Jeśli spadkobiercy zwlekają i nie podejmują stosownych kroków, wierzyciel może sam zwrócić się do sądu o wydanie takiego postanowienia. Jeśli nie ma wyroku przeciwko spadkodawcy (Pani ojcu), to wierzyciel musi wystąpić do sądu przeciwko spadkobiercom. Jeśli wyrok taki jest, to wystarczy uzyskanie w sądzie klauzuli wykonalności przeciwko nim. Spadkobiercy w obu sytuacjach mogą się bronić przed obciążaniem ich długami, ale tylko co do części przekraczającej wartość spadku. Podstawą tej obrony może być art. 5 Kodeksu cywilnego, tj. wzgląd na zasady współżycia społecznego. Muszę tu jednak zaznaczyć, że nie ma tu zgody wśród prawników co do takiej obrony.

Niemniej jednak proszę też pamiętać i o tym, że śmierć Pani ojca nie wpływa na bieg przedawnienia jego długu. Przedawni się on w takim samym terminie, jak gdyby on żył. Z tym, że trzeba wiedzieć, iż dług stwierdzony prawomocnym orzeczeniem (wyrokiem) sądu, a także ugodą sądową przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia był krótszy, np. trzy lata dla świadczeń okresowych (gaz, prąd).