Podwyżka w trakcie ciąży a kontrola ZUS

Udzielenie podwyżki kobiecie w ciąży

Odpowiadając na Pani pytanie związane z kwestią udzielania podwyżki kobiecie w ciąży, uprzejmie informuję, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych działa w oparciu o przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tą ustawą do zakresu działania ZUS-u należy między innymi stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych, ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, a także dysponowanie środkami finansowymi Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W związku z tym Zakład ma obowiązek podejmowania działań zapobiegających uzyskiwaniu ochrony ubezpieczeniowej, w tym świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przez osoby nieuprawnione.

Podejmowanie przez ZUS postępowania wyjaśniającego oraz kontroli u płatnika składek

W przypadkach budzących wątpliwości, np. występowania o świadczenia w bardzo krótkim czasie od zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych lub pozyskania informacji, że dana osoba faktycznie nie świadczy pracy, podejmowane są postępowania wyjaśniające, w tym kontrole u płatników składek. Przedmiotem postępowania jest dokonanie ustaleń pozwalających na stwierdzenie, czy dana osoba posiada tytuł do ubezpieczeń, czy też zawarcie umowy o pracę miało na celu nie faktyczne świadczenie pracy, lecz uzyskanie nienależnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. W każdej sprawie indywidualnej dokonywana jest wnikliwa ocena zebranego materiału dowodowego. W sprawie spornej Zakład wydaje decyzję o wyłączeniu z ubezpieczeń, a w konsekwencji o odmowie prawa do zasiłku. Zakład nie kwestionuje więc dopuszczalności zatrudniania kobiet w ciąży, lecz jedynie przypadki zawierania pozornych umów o pracę – art. 83 K.c. Kwestia ta była m.in. przedmiotem orzeczeń Sądu Najwyższego, który kilkakrotnie potwierdzał stanowisko ZUS-u.

W razie stwierdzenia, że stosunek pracy nie został nawiązany albo nie jest realizowany, co jest jednoznaczne ze stwierdzeniem, w drodze decyzji ZUS, braku podstaw do objęcia ubezpieczeniami społecznymi – nie przysługują osobie rzekomo zatrudnionej świadczenia z ubezpieczeń społecznych, w tym zasiłki chorobowe, a także zasiłki macierzyńskie z ubezpieczenia chorobowego.

Odwołanie od decyzji ZUS-u odmawiającej prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego

Od decyzji oddziału ZUS odmawiającej prawa do objęcia ubezpieczeniem społecznym przysługuje osobie zainteresowanej prawo odwołania do sądu okręgowego, a od decyzji odmawiającej prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego przysługuje odwołanie do sądu rejonowego.

Tryb i termin odwołania oraz dokładne określenie sądu okręgowego lub rejonowego znajdują się każdorazowo na decyzji ZUS.

Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy albo z faktycznego okresu zatrudnienia za pełne kalendarzowe miesiące, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu.

Aby ustalić podstawę wymiaru zasiłku przysługującego pracownikowi, przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe lub wypadkowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne.

Jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmowane jest do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku, pracownik nie osiągnął pełnego wynagrodzenia z przyczyn usprawiedliwionych, przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku:

• wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy;
• przyjmuje się – po uzupełnieniu – wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy.

Jeżeli pracownik w każdym miesiącu przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy z przyczyn usprawiedliwionych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględnia się wynagrodzenie za wszystkie miesiące, uzupełnione do pełnej wysokości.

Oprócz składników przysługujących za okresy miesięczne w podstawie wymiaru zasiłku uwzględnia się składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc. Kwartalne składniki wynagrodzenia uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku w wysokości 1/12 kwot wypłaconych pracownikowi za cztery kwartały kalendarzowe poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy roczne uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego w wysokości stanowiącej 1/12 kwoty wypłaconej pracownikowi za rok kalendarzowy poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

W podstawie wymiaru zasiłku przysługującego w czasie trwania ubezpieczenia nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo (wypłacanych) za okres pobierania zasiłku. Składniki te uwzględnia się jednak w podstawie wymiaru zasiłku przysługującego za okres po ustaniu zatrudnienia.

Czy zmiana wysokości wynagrodzenia ma wpływ na zasady ustalania podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego i zasiłków?

Zmiana wysokości wynagrodzenia bez równoczesnej zmiany wymiaru czasu pracy pozostaje bez wpływu na zasady ustalania podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego i zasiłków. W myśl bowiem art. 36 ustawy zasiłkowej podstawę tę stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu, podstawę stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Nowa wysokość wynagrodzenia podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych wówczas, gdy miesiąc, za który zostało wypłacone, jest jednym z poprzedzających powstanie niezdolności do pracy.

W mojej opinii ZUS nie powinien mieć podstaw do wszczynania kontroli, gdyż de facto nie został zawarty nowy stosunek pracy, który mógłby zostać uznany za pozorny, a podwyżka jest przecież możliwa z powodów, o których Pani mówi (niezwiązanych z ciążą).

Oczywiście trudno przewidzieć, czy ZUS mimo wszystko nie rozpocznie postępowania, jednakże w mojej opinii nie powinni się Państwo mieć czego obawiać, gdyż nawet w razie kontroli są Państwo w stanie wykazać, że podwyżka nie została dokonana w celu wymuszenia wyższego zasiłku.

W mojej opinii wystarczy aneks do umowy (bez zmiany stanowiska, gdyż w przypadku zmiany stanowiska do podstawy zasiłku macierzyńskiego wejdzie tylko nowe wynagrodzenie). Trudno określić, czy to zabezpieczy Państwa przed kontrolą ZUS, jednak w mojej opinii nie ma podstaw ku tej kontroli.