Podejrzenie podrobienia testamentu

Nieważność testamentu

Podstawę prawną dla przedstawionego zagadnienia stanowią przepisy Kodeksu cywilnego, tj. art. 945 K.c.

„§ 1. Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;

3) pod wpływem groźby.

§ 2. Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.”

Nieważność testamentu co do zasady powinna zostać powołana w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku albo w postępowaniu o uchylenie lub zmianę postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku. W pewnych przypadkach istnieje także możliwość wytoczenia powództwa z art. 189 K.p.c. o ustalenie nieważności testamentu (por. uchwałę SN z 30 grudnia 1968 r., III CZP 103/68, LexisNexis nr 296740, OSNCP 1969, nr 5, poz. 85).

Podstawowym kryterium oceny ważności testamentu jako czynności prawnej jest istnienie po stronie testatora woli testowania (animus testandi). Brak tej woli przesądza o tym, że czynność prawna jednostronna na wypadek śmierci (testament) w ogóle nie została dokonana (nie zostało złożone oświadczenie woli), stąd też wszelkie rozważania dotyczące wady oświadczenia woli stają się bezprzedmiotowe [E. Niezbecka, w: A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny, t. 4, 2008, komentarz do art. 945 k.c., uwaga 2].

Oświadczenie woli testatora jest świadome, jeżeli w czasie sporządzania testamentu nie występowały żadne zaburzenia świadomości, a testator jasno i wyraźnie zdaje sobie sprawę, że sporządza testament o określonej treści. Oświadczenie to jest swobodne, jeśli spadkodawca nie kieruje się motywami intelektualnymi lub pobudkami uczuciowymi, mającymi charakter chorobliwy, nie pozostaje pod dominującym wpływem czyjejkolwiek sugestii i zachowuje wewnętrzne poczucie swobody postępowania.

Postępowanie o stwierdzenie nieważności testamentu

Sprawy o stwierdzenie nieważności testamentu są sprawami trudnymi prawnie. Oczywiście wskazuje Pani na nieważność testamentu. Jeżeli zarzuca Pani, iż testament był podrobiony, to wówczas musi wypowiedzieć się biegły grafolog, który wskaże, że podpis pod testamentem nie pochodzi od osoby testament sporządzającej.

Testament nie musi być sporządzony notarialnie.

Podstawową formą testamentu zwykłego jest testament własnoręczny (holograficzny). Spadkodawca może sporządzić go w ten sposób, że napisze jego treść w całości pismem ręcznym, podpisze go i opatrzy datą (art. 949 § 1). Naruszenie przynajmniej jednego z dwóch pierwszych wymogów skutkuje zawsze nieważnością całego testamentu (art. 958). Brak daty co do zasady również powoduje nieważność, chyba że nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu oraz co do wzajemnego stosunku kilku testamentów (art. 949 § 2).

Spisanie testamentu przez inną osobę niż spadkodwca

Forma testamentu holograficznego dostępna jest wyłącznie dla osób umiejących i mogących pisać i czytać. Umiejętność i zdolność nie tylko pisania, lecz także czytania, jest niezbędna do świadomego spisania testamentu i dokonania weryfikacji jego treści. Przepisanie (skopiowanie) tekstu sporządzonego przez inną osobę bez jego zrozumienia skutkuje nieważnością testamentu.

Testament holograficzny musi zostać w całości spisany pismem ręcznym przez spadkodawcę. Treść testamentu powinna uwidaczniać indywidualne cechy pisma testatora. Ma to umożliwić potwierdzenie, że to on dokonał danych rozrządzeń. Własnoręczne spisanie testamentu ogranicza również możliwość jego podrobienia. Pismo testatora musi być czytelne dla innych osób, w przeciwnym razie nie będzie możliwości odtworzenia treści jego ostatniej woli.

Zgodnie z powyższym testament spisany przez osobę drugą i podpisany przez spadkodawcę, jest nieważny. Oczywiście każdy testament podlega osobnemu badaniu. Jeżeli inne testamenty są ważne, to co do zasady testament późniejszy odwołuje postanowienia testamentów wcześniejszych.