Podatek od darowizny wypłacanej w ratach

Z punktu widzenia przepisów nie tylko prawa podatkowego, lecz także prawa cywilnego, dokonała Pani na rzecz córki kilku darowizn, a nie – jak Pani sądzi – jednej darowizny wypłacanej w ratach, wykonanej w całości dopiero z chwilą przelewu ostatniej kwoty. Dlatego córka nie może potraktować ich jako jednego świadczenia. Może się zatem okazać, że pomimo obowiązującego w kręgu najbliższej rodziny całkowitego zwolnienia podatkowego uczynionych darowizn córka będzie musiała zapłacić podatek, jeśli nie dokonała zgłoszenia nabycia w terminie półrocznym. Tak zapewne będzie, skoro minęły już trzy miesiące od dokonania ostatniej darowizny.

Zawarcie pisemnej umowy nie wpływa ani na termin realizacji zobowiązania darczyńcy, ani na ukształtowanie obowiązków córki w zakresie zgłoszenia otrzymanych sum. Darowizna pieniężna nie wymaga dla swej ważności zachowania formy pisemnej, tym bardziej szczególnej formy aktu notarialnego, jest ważna z chwilą wykonania, czyli z chwilą postawienia środków do dyspozycji obdarowanego (art. 890 Kodeksu cywilnego, w skrócie: K.c.), co w Pani przypadku nastąpiło kilkakrotnie w postaci pięciu rat: czterech przelewów bezpośrednio na rachunek córki i jednego na rachunek jej wierzyciela, który także stanowi przysporzenie majątkowe dla córki (obdarowanej).

Jak potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny – Izba Finansowa w wyroku z dnia 19 stycznia 2012 r. (sygn. akt II FSK 1419/10), wyjaśniając w tym zakresie wszelkie dotychczasowe wątpliwości powstające w praktyce organów podatkowych, „w sytuacji, gdy wpłata kwoty objętej umową darowizny pomiędzy krewnymi dokonana została przez darczyńcę na rachunek bankowy dewelopera bądź innego podmiotu sprzedającego lokal mieszkalny, w związku z konkretną umową zawartą z obdarowanym, tytułem zapłaty przypadającej od niego należności pieniężnej na pokrycie ceny nabycia tego lokalu, warunek udokumentowania wpłaty na rachunek bankowy nabywcy przewidziany w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z 1983 r. o podatku od spadków i darowizn uznać należy za spełniony. Wpłata taka w sposób wyraźny i niewątpliwy dokumentuje kto, komu i ile darował, potwierdzając rzeczywisty charakter dokonanej umowy darowizny. Dokonanie tej wpłaty przez darczyńcę zamiast obdarowanego na konto takiego podmiotu, ze szczegółowym określeniem tytułu tej wpłaty jest tylko ominięciem zbędnego pośrednika, przy pełnym zachowaniu celu ustanowionego przepisu”.

W myśl przepisu art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn. Dz. U. z roku 2009, Nr 93, poz. 768 ze zm., zwanej dalej „ustawą”), obowiązujący od dnia stycznia 2007 r., zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych (w tym nabycie własności środków pieniężnych) przez małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (jeśli umowa darowizny nie jest dokonywana w formie aktu notarialnego, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą spełnienia przez darczyńcę przyrzeczonego świadczenia – art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy).
2. , gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.udokumentująich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy

W przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w ust. 1 i 2, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do pierwszej grupy podatkowej (art. 4a ust. 3 ustawy). Szczegółowe zasady obliczania podatku od darowizny zawarte są w art. 15 ust. 1 ustawy (forma tabelaryczna), do którego ewentualnie Panią odsyłam, gdyż ze względu na objętość niecelowe jest tu przytaczanie tego przepisu, a nadto obliczenie podatku wymaga podania wszystkich kwot.

Zgłoszenie nabycia przez córkę powinno zostać dokonane na formularzu SD-Z2, w terminie półrocznym od dnia otrzymania przelewu każdej z kwot, tylko wówczas córka nie zapłaciłaby żadnego podatku od darowizny – jak Pani sądziła – wypłacanej w ratach. Darowizna może być także dokonana od razu na rachunek wierzyciela córki, przy czym wtedy powinno się zadbać o odpowiednio jasny i identyfikujący tytuł przelewu. Do każdego zgłoszenia nabycia należy dołączyć potwierdzenie otrzymania środków (jak wyżej). Zwracam uwagę, że termin sześciomiesięczny nie podlega przywróceniu w razie jego uchybienia, a skutkiem jego przekroczenia jest opodatkowanie uczynionej darowizny na zasadach obowiązujących dla pierwszej grupy podatkowej (art. 4a ust. 3 w zw. z art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy), w której kwota wolna wynosi 9637 zł.

Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 września 2010 r. (sygn. akt II FSK 685/09), „termin na zgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych określony w art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn ma charakter materialnoprawny, bowiem zachowanie tego terminu jest warunkiem skorzystania ze zwolnienia, a samo zwolnienie jest instytucją prawa materialnego. Niezgłoszenie nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych w przewidzianym przez ustawodawcę terminie powoduje, że podatnik nie może ze zwolnienia skorzystać, co ma wpływ na wymiar podatku, a więc jest to skutek w sferze prawa materialnego”.

Ponadto konieczne jest ustalenie, czy (a jeśli tak –w jakiej kwocie) dokonała Pani darowizny na rzecz swojego zięcia (art. 14 ust. 3 pkt 1: pierwsza grupa podatkowa, brak prawa do całkowitego zwolnienia podatkowego), w związku z przelewem „w imieniu córki i jej męża zaliczki na mieszkanie i koszty pośrednictwa”. Jeśli połowa kwoty z owych dwóch przelewów stanowiła darowiznę na rzecz zięcia, to powinien on w ciągu miesiąca od dnia wykonania każdej z darowizn złożyć zeznanie podatkowe do urzędu skarbowego (formularz SD-3) i oczekiwać na doręczenie mu decyzji podatkowych w przedmiocie należnego podatku do zapłaty (art. 17a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn). Termin płatności podatku wynikającego z decyzji ustalającej (tzw. konstytutywnej) wynosi 14 dni od dnia doręczenia podatnikowi takiej decyzji. Jeśli Pani zięć został obdarowany, a nie dochował terminu miesięcznego, w jednym lub w obydwu przypadkach, powinien złożyć pomimo tego zeznanie, poinformować organ podatkowy o przyczynach niedochowania terminu i wyrazić tzw. czynny żal, aby uniknąć ewentualnie wszczęcia postępowania karnoskarbowego w związku z niezłożeniem deklaracji w terminie.

Proszę zatem przeanalizować, które z pięciu darowizn na rzecz córki mogą zostać jeszcze zgłoszone w terminie półrocznym (SD-Z2) dla zachowania całkowitego zwolnienia podatkowego (poza ostatnią darowizną, co do której termin jest otwarty), a które wymagają już złożenia deklaracji SD-3 wraz z pismem przewodnim (czynny żal) i oczekiwania na naliczenie podatku do zapłaty, wskutek niedochowania terminu uprawniającego do skorzystania ze zwolnienia podatkowego.