Pochówek bez zgody opiekuna grobu

Kto ma prawo do dysponowania grobem?

Prawo do grobu oraz do dysponowania nim wynika w pierwszej kolejności z umowy zawartej pomiędzy zarządcą cmentarza a osobą, która podpisała umowę o rezerwację tzw. kwatery. To ta osoba decyduje, kto może myć pochowany w danym grobie oraz przysługuje jej prawo do urządzenia kwatery, m.in. poprzez budowę pomnika. Problem pojawia się w momencie śmierci tejże osoby. Otóż, jak wynika z orzeczeń sądowych, uprawnienie wynikające z zawartej umowy nie ma charakteru majątkowego, a ma raczej charakter dobra osobistego. W związku z tym uprawnienie do dysponowania grobem nie podlega dziedziczeniu.

Uprawnienie do pochowania w konkretnym grobie po śmierci osoby, która zawarła umowę z zarządcą cmentarza opiera się na art. 8 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych i przysługuje najbliższym pochowanych tam osób:

„Art. 8. [Przyjęcie zwłok do pochowania]

1. Przyjęcie zwłok do pochowania na cmentarz następuje po przedstawieniu dokumentów określonych w art. 11 ust. 4b i 9.

2. W miejscowościach, w których nie ma cmentarzy komunalnych, zarząd cmentarza wyznaniowego jest obowiązany umożliwić pochowanie na tym cmentarzu, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, osób zmarłych innego wyznania lub niewierzących.

3. Zarząd cmentarza wyznaniowego nie może odmówić pochowania zwłok osób, które posiadają nabyte prawo do pochówku w określonym miejscu tego cmentarza.

4. Prawo to służy, obok osoby określonej w ust. 3, także jej bliskim, to jest małżonkowi, wstępnym, zstępnym, rodzeństwu i przysposobionym.

5. Zwłoki osób, o których mowa w ust. 3 i 4, powinny być przez zarząd cmentarza traktowane na równi ze zwłokami osób należących do wyznania, do którego należy cmentarz, a w szczególności pod względem wyznaczenia miejsca pochowania, właściwego ceremoniału pogrzebowego i wznoszenia stosownych nagrobków”.

Uprawnienie do pochowania w grobie wraz z osobą bliską

Jak czytamy, zgodnie z art. 8 § 3 omawianej ustawy zarząd cmentarza wyznaniowego nie może odmówić pochowania zwłok osób, które posiadają nabyte prawo do pochówku w określonym miejscu tego cmentarza. Natomiast prawo do pochówku przysługuje w kolejności wskazanej w § 4 omawianego przepisu i w sytuacji konfliktu prawo do pochówku będzie miała osoba znajdująca się wyżej w hierarchii (np. małżonek będzie miał pierwszeństwo przed dzieckiem zmarłego).

Uprawnienie do pochowania w grobie wraz z osobą bliską wskazaną w § 4 omawianego przepisu dotyczyć będzie nie tylko bliskich osoby która pierwotnie została pochowana w grobie, ale także bliskich kolejnych pochowanych w grobie osób, zwłaszcza ich małżonków.  Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 15 grudnia 2005 r. (sygn. akt II CSK 26/2005, LexisNexis nr 2423315): „prawo do grobu, w którym pochowani są ojciec i brat powódki, przysługuje pozwanej żonie zmarłego brata, która prawo to nabyła po swoim mężu. Takie rozstrzygnięcie nie pozostaje w sprzeczności z art. 24 k.c., a znajduje oparcie także w treści art. 8 ust. 4 w związku z ust. 3 ustawy z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295 ze zm. )”.

Ustanowienie opiekuna grobu

W celu uniknięcia konfliktów regulaminy cmentarzy często wprowadzają nakaz ustanowienia tzw. opiekuna grobu, który za zgodą wszystkich uprawnionych zostaje osobą decyzyjną co do grobu i pochówku na danej kwaterze. Tym niemniej, niezależnie od tego, opiekun grobu powinien realizować swoje uprawnienie w zgodzie z przepisami ustawy.

Taka sama sytuacja dotyczy płyty nagrobnej. Prawo do urządzania miejsca pochówku przysługuje w pierwszej kolejności osobie, która zawarła umowę z zarządcą cmentarza, a po jej śmierci prawo to posiadają wszystkie osoby bliskie zmarłego lub zmarłych pochowanych w danym grobie. Prawo to nie powinno być jednak wykorzystywane z pokrzywdzeniem pozostałych uprawnionych.

Pochówek z pominięciem zgody opiekuna grobu

Jak wynika zatem z powołanych przepisów i orzecznictwa, obawiam się, że Pana szwagier miał być prawo pochowany w grobie, w którym pochowana została jego żona, a Pana siostra. Nie ma znaczenia dla sprawy, iż grób pierwotnie należał do Pana matki, ponieważ nabył on to prawo w momencie pochowania w grobie swojej żony. W takiej sytuacji, pomimo tego, że pochówek nastąpił z pominięciem Pana jako zarządcy grobu, raczej niemożliwym będzie przeniesienie ciała do innego grobu. Również jeżeli chodzi o zmianę tablicy nagrobnej, poprzez, jak rozumiem usunięcie informacji o pochowanym w grobie mężu Pana siostry, nie wydaje się to możliwe. Działanie takie naruszałoby bowiem dobra osobiste rodziny zmarłego, która poprzez pochowanie go w grobie nabyła w pewnej części prawo do decydowania o sposobie urządzenia grobu. Niestety zatem, z punktu widzenia przepisów prawa, niewiele można zrobić w opisanym przypadku.