Płatne zwolnienia od pracy niepełnosprawnego pracownika

Kiedy osoba niepełnosprawna w stopniu umiarkowanym ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia?

Zgodnie z art. 20 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych:

„1. Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:

1) w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku, z zastrzeżeniem art. 10f ust. 1 pkt 2;

2) w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

2. Wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy, o których mowa w ust. 1, oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.

3. Łączny wymiar urlopu określonego w art. 19 ust. 1 i zwolnienia od pracy, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.

4. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady udzielania zwolnień od pracy, o których mowa w ust. 1 pkt 1.”

Czy pracodawca ma obowiązek zwolnić od pracy osobę o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności na badania specjalistyczne?

Jak z powyższego wynika, osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. 

Tak więc pracodawca obowiązany jest zwolnić osobę o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności na badania specjalistyczne, zabiegi lecznicze lub usprawniające, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonywane poza godzinami pracy. Za ten czas pracownikowi przysługuje wynagrodzenie. Oblicza się go jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Powyższe przepisy stosuje się do wszystkich pracowników niepełnosprawnych bez względu na rodzaj zakładu pracy, w którym są zatrudnieni.

Pracodawca nie traci na Pani zwolnieniach z pracy, gdyż wymienione powyżej uprawnienia pracownicze osób niepełnosprawnych, wprawdzie mogą powodować dodatkowe koszty po stronie zatrudniających takie osoby przedsiębiorców, jednak aby je zrekompensować, wprowadzono w ustawie o rehabilitacji pewne ulgi i zwolnienia.

Tak więc w celu realizacji ustawowego uprawnienia osoba niepełnosprawna przedstawia pracodawcy orzeczenie potwierdzające stopień niepełnosprawności i uprawdopodobnia, że nie może wykonać badania poza godzinami pracy, w sposób ustalony z pracodawcą.

Za wystarczające można uznać złożenie oświadczenia np. o godzinach otwarcia sklepu z zaopatrzeniem ortopedycznym lub o godzinach przyjęć lekarza, u którego się leczy pracownik, ewentualnie oświadczenia ZOZ o godzinach przyjęć tego lekarza. Natomiast niedopuszczalne jest, by to pracodawca oceniał, czy osobie niepełnosprawnej naprawdę są niezbędne określone badania, zabiegi lekarskie, sprzęt lub jego naprawa.

Należy też pamiętać, że nieobecność w takim przypadku może trwać cały dzień bądź kilka godzin, a pracodawca nie może wymagać, aby pracownik korzystał z urlopu wypoczynkowego, bowiem zwolnienie od pracy w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, oraz w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy oznacza, że nieobecność pracownika niepełnosprawnego jest usprawiedliwiona i nie musi on wykorzystywać urlopu wypoczynkowego, by załatwić takie sprawy. Warunkiem bezwzględnym skorzystania ze zwolnienia jest brak możliwości wykonania badań, zabiegów itd. poza godzinami pracy osoby niepełnosprawnej.

Udzielanie przez pracodawcę zwolnienia od pracy w celu wykonania zabiegów leczniczych lub usprawniających

Przepisy nie określają szczegółowych zasad udzielania przez pracodawcę zwolnienia od pracy w celu wykonania zabiegów leczniczych lub usprawniających. Do pracodawcy należy więc określenie tych zasad.

Zwolnienie to może być udzielone np. na podstawie skierowania lekarza na zabiegi.

Należy zauważyć, że w przypadku zwolnienia od pracy w celu wykonania zabiegów leczniczych lub usprawniających nie ma żadnych ograniczeń dotyczących maksymalnego, łącznego wymiaru liczby dni roboczych tego zwolnienia (w przypadku zwolnienia na turnus jest to 21 dni roboczych).

Określony jest tylko jeden warunek, tj. że czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy. W razie wątpliwości Pani powinna zatem wykazać, że zachodzi taka okoliczność.

Tak więc generalnie w przypadku zwolnienia w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy – czas zwolnienia zależny jest od czasu trwania badania, zabiegu itp. (oraz ewentualnego czasu niezbędnego na dojazd), a warunkiem udzielenia zwolnienia jest niemożność wykonania tych czynności poza godzinami pracy. Pani pracodawca ma prawo żądać udokumentowania, a Pani wynagrodzenie za czas zwolnień od pracy oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.

Które wizyty lekarskie można uznać za specjalistyczne aby można było skorzystać ze zwolnienia od pracy?

Tak więc odpowiadając na postawione pytanie, uważam, że jedynie niektóre wizyty lekarskie mogą korzystać ze zwolnienia, a mianowicie wizyty u lekarza specjalisty i pozostające w związku z Pani dolegliwością.

Generalnie należy jedynie zaznaczyć, że wszelkie świadczenia medyczne, jakie można uzyskać w poradniach specjalistycznych, należą do grupy zwanej ambulatoryjnymi świadczeniami specjalistycznymi. Noszą one nazwę porad specjalistycznych.

Moim zdaniem, lekarz kierujący do specjalisty sam nie wykonuje leczenia specjalistycznego ani badań specjalistycznych, a jedynie kieruje Panią do określonego rodzaju poradni specjalistycznej. Lekarz specjalista może udzielać porad specjalistycznych oraz badań specjalistycznych (o których wspomina przepis).

Cztery typy porad specjalistycznych

Rozróżnia się cztery typy porad specjalistycznych:

• Porada I typu jest to świadczenie obejmujące badanie podmiotowe i przedmiotowe lekarza specjalisty oraz inne świadczenia niezbędne w procesie diagnostyczno-terapeutycznym, w tym ordynację leków, zlecanie świadczeń diagnostycznych, leczniczych i pielęgnacyjnych, kierowanie na konsultacje, do szpitala lub na leczenie uzdrowiskowe, udzielanie pisemnej odpowiedzi lekarzom kierującym na konsultacje, wydawanie niezbędnych w procesie leczenia orzeczeń i opinii o stanie zdrowia pacjenta oraz wykonanie 1 lub 2 badań przypisanych do tego typu porady w katalogu świadczeń diagnostycznych i terapeutycznych, których wykonanie lekarz specjalista uznał za niezbędne;
• Porada II typu – świadczenie obejmujące badanie podmiotowe i przedmiotowe lekarza specjalisty i wykonanie 3 lub więcej badań z przypisanych do porady I typu w katalogu świadczeń diagnostycznych i terapeutycznych lub badań przypisanych do porady II typu w katalogu świadczeń diagnostycznych i terapeutycznych , których wykonanie lekarz specjalista uznał za niezbędne, wraz z leczeniem i udzieleniem wskazówek co do dalszego sposobu postępowania; ten typ porady uwzględnia także świadczenie obejmujące pierwszorazowe w danej poradni badanie podmiotowe i przedmiotowe lekarza specjalisty;
• Porada III typu – świadczenie obejmujące badanie podmiotowe i przedmiotowe lekarza specjalisty i wykonanie badań przypisanych do porady III typu określonych w katalogu świadczeń diagnostycznych i terapeutycznych, lub zawartych w katalogu zakresów ambulatoryjnych świadczeń diagnostycznych współfinansowanych, których wykonanie lekarz specjalista uznał za niezbędne, wraz z leczeniem i udzieleniem wskazówek co do dalszego sposobu postępowania lub udzielenie świadczenia w warunkach domowych przez lekarza specjalistę;
• Porada IV typu (zabiegowo-diagnostyczna) – świadczenie obejmujące badanie podmiotowe i przedmiotowe lekarza specjalisty oraz świadczenie określone w katalogu porad zabiegowo-diagnostycznych, z wykonaniem – w przypadku wskazań medycznych – badań określonych w katalogu świadczeń diagnostycznych i terapeutycznych.

Tak więc każda wizyta u lekarza specjalisty może być objęta powyższym zwolnieniem, jeżeli podczas takiej wizyty dojdzie nie tylko do zwykłej porady specjalistycznej, ale także do badania specjalistycznego. Czy lekarz wykona takie badanie, jest faktycznie niemożliwe do sprawdzenia, jednak takiego zaświadczenia pracodawca może żądać. Może przed sądem żądać dokumentacji medycznej, gdzie wszelkie zabiegi powinny być zaznaczone.

Powyższa interpretacja jest „bezpieczna” dla Pani, gdyż przepis wyraźnie wspomina o badaniach specjalistycznych, a nie o poradach i wizytach u lekarza specjalisty. I tak każde swoje zwolnienie musi Pani udokumentować skierowaniem na badania lub innym dokumentem, którego żąda pracodawca.

Usprawiedliwione zwolnienia z pracy dotyczą wszystkich chorób, z którymi związana jest Pani niepełnosprawność. Tak więc moim zdaniem nie może Pani wykorzystywać zwolnienia ze względu na inną jednostkę chorobą (nawet bardzo groźną), a z którą nie jest związane Pani orzeczenie o niepełnosprawności.

Powyższe rozważania znajdują swoje odzwierciedlenie jedynie w wykładni językowej oraz w zasadzie mówiącej, że wyjątki powinny być interpretowane zawężająco (brak możliwości wykładni rozszerzającej przy wyjątkach od zasad ogólnych).