Pełnomocnik w spółce cywilnej

Pełnomocnictwo do reprezentowania spółki w postępowaniu przed WSA

Pełnomocnictwo do reprezentowania w postępowaniu przed WSA jest pełnomocnictwem procesowym.

Stosownie do ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi strony postępowania, ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników:

„Art. 35. § 1. Pełnomocnikiem strony może być adwokat lub radca prawny, a ponadto inny skarżący lub uczestnik postępowania, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, a także inne osoby, jeżeli przewidują to przepisy szczególne.

§ 2. Pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nieposiadającego osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego. Dotyczy to również państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej.

§ 3. Osoba prawna lub zarząd spółki partnerskiej świadczący na podstawie odrębnych przepisów pomoc prawną przedsiębiorcy, osobie prawnej lub innej jednostce organizacyjnej, mogą udzielić pełnomocnictwa procesowego – w imieniu podmiotu, któremu świadczą pomoc prawną – adwokatowi lub radcy prawnemu, jeżeli zostały do tego upoważnione przez ten podmiot.

Art. 37. § 1. Pełnomocnik obowiązany jest przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także doradca podatkowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie. Sąd może w razie wątpliwości zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony.

§ 2. W toku sprawy pełnomocnictwo może być udzielone ustnie na posiedzeniu sądu przez oświadczenie złożone przez stronę i wciągnięte do protokołu.

§ 3. (uchylony).

Art. 39. Pełnomocnictwo ogólne lub do prowadzenia poszczególnych spraw obejmuje z samego prawa umocowanie do:

1) wszystkich łączących się ze sprawą czynności w postępowaniu, nie wyłączając skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego jej wniesieniem;

2) udzielenia dalszego pełnomocnictwa na zasadach określonych w odrębnych przepisach;

3) cofnięcia skargi w całości lub w części, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie;

4) odbioru kosztów postępowania”.

Ustawa o doradztwie podatkowym ustala, że:

„Art. 41. 1. W postępowaniu przed organami administracji publicznej w sprawach obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami pełnomocnikiem podatnika, płatnika, inkasenta oraz osób, o których mowa w art. 2 ust. 1a, może być również doradca podatkowy.

2. Doradca podatkowy jest uprawniony do występowania w charakterze pełnomocnika w postępowaniu w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych dotyczących spraw, o których mowa w ust. 1.

3. Doradca podatkowy może sam uwierzytelnić odpis udzielonego mu pełnomocnictwa.

4. Doradca podatkowy ma prawo sporządzania poświadczeń odpisów dokumentów za zgodność z okazanym oryginałem w zakresie określonym odrębnymi przepisami. Poświadczenie powinno zawierać podpis doradcy podatkowego, datę i oznaczenie miejsca jego sporządzenia, na żądanie – również godzinę dokonania czynności. Jeżeli dokument zawiera cechy szczególne (dopiski, poprawki lub uszkodzenia) doradca podatkowy stwierdza to w poświadczeniu.

5. Doradca podatkowy może udzielić dalszego pełnomocnictwa (substytucji) innemu doradcy podatkowemu, adwokatowi lub radcy prawnemu”.

Doradca podatkowy jako pełnomocnik w spółce cywilnej w postępowaniu przed WSA

Wskazane przepisy ustalają prawo doradcy podatkowego do bycia pełnomocnikiem strony (także pełnomocnikiem w spółce cywilnej) w postępowaniu przed WSA.

Prawo to jedna rzecz a wykazanie prawidłowości pełnomocnictwa to druga rzecz.

Obowiązują w tym zakresie takie same zasady jak w postępowaniu cywilnym. Pełnomocnictwo podpisywane jest przez określone osoby, które teoretycznie mają do tego uprawnienia w postaci prawa do reprezentacji danego podmiotu. W przypadku spółki cywilnej prawo do jej reprezentowania z mocy prawa ma każdy wspólnik. Jak wskazuje Kodeks cywilny:

„Art. 865. § 1.Każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki.

§ 2.Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed zakończeniem takiej sprawy chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników.

§ 3.Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty.

Art. 866.W braku odmiennej umowy lub uchwały wspólników każdy wspólnik jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw”.

Jak widać, teoretycznie możliwa jest sytuacja, że dany wspólnik nie będzie miał prawa do reprezentacji spółki cywilnej.

W chwili składania do akt pełnomocnictwa sąd dowiaduje się tylko, że jest pełnomocnik w spółce cywilnej ustanowiony przez dwóch wspólników dwuosobowej spółki. Powstaje jednak pytanie, czy oni są w rzeczywistości wspólnikami oraz mają prawo do reprezentowania spółki i składania w jej imieniu oświadczeń woli.

Ustowa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi zawiera odesłanie do Kodeksu postępowania cywilnego:

„Art. 300. W sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania w zakresie obrotu zagranicznego stosuje się odpowiednio przepisy o ustroju sądów powszechnych oraz przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące międzynarodowego postępowania cywilnego”.

A ten wymaga od pełnomocnika:

„Art. 89. § 1. Pełnomocnik jest obowiązany przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa wraz z odpisem dla strony przeciwnej. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie. Sąd może w razie wątpliwości zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony. Zdania pierwszego nie stosuje się w przypadku dokonania czynności procesowej w elektronicznym postępowaniu upominawczym, jednak pełnomocnik powinien powołać się na pełnomocnictwo, wskazując jego datę, zakres oraz okoliczności wymienione w art. 87.

§ 2.W toku sprawy pełnomocnictwo może być udzielone ustnie na posiedzeniu sądu przez oświadczenie złożone przez stronę i wciągnięte do protokołu”.

Jest on odpowiednikiem stosownego przepisu z ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi:

„Art. 37. § 1. Pełnomocnik obowiązany jest przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także doradca podatkowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie. Sąd może w razie wątpliwości zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony.

§ 2. W toku sprawy pełnomocnictwo może być udzielone ustnie na posiedzeniu sądu przez oświadczenie złożone przez stronę i wciągnięte do protokołu”.

Jak pełnomocnik spółki cywilnej ma wykazać umocowanie wspólników do podpisania pełnomocnictwa?

Czy pełnomocnik procesowy spółki cywilnej obowiązany jest do wykazania, że wspólnicy udzielający pełnomocnictwa są prawidłowo umocowani? Jak pełnomocnik spółki cywilnej ma wykazać umocowanie tychże wspólników do podpisania pełnomocnictwa?

W ramach pierwszego zagadnienia należy rozważyć, czy dokument pełnomocnictwa jest wystarczającym dowodem potwierdzającym umocowanie pełnomocnika do działania w imieniu mocodawcy niebędącego osobą prawną a jednostką bez osobowości prawnej, a zarazem, czy do zachowania wymogu określonego w art. 126 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego nie jest potrzebne dołączenie dokumentu wykazującego umocowanie danej osoby do udzielenie pełnomocnictwa, która jest reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika.

Spółka cywilna nie jest osoba prawną, nie ma zdolności sądowej. W postępowaniu podatkowym w zakresie podatku VAT jest ona jednak podatnikiem odrębnym od jej wspólników.

Według utrwalonego stanowiska wykazanie przez pełnomocnika umocowania do reprezentowania strony będącej osobą prawną wymaga złożenia nie tylko dokumentu pełnomocnictwa, podpisanego przez osoby działające w imieniu tej osoby prawnej, ale także dokumentu potwierdzającego umocowanie tych osób do działania (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 126/07 i z dnia 30 marca 2006 r., sygn. akt III CZP 14/06, OSNC 2006, nr 10, poz. 165, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2006r., sygn. akt I CZ 8/06, OSP 2006, nr 12, poz. 141 i z dnia 16 maja 2006 r., sygn. akt II SZ 2/06, nie publ., oraz wyrok z Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2006 r., sygn. akt I PK 124/06, OSNP 2008, nr 3-4, poz. 27).

Wymagania te wywodzi się z nałożonego w art. 89 § 1 zdanie pierwsze Kodeksu postępowania cywilnego na pełnomocnika procesowego strony obowiązku dołączenia do akt sprawy, przy pierwszej czynności procesowej, pełnomocnictwa z podpisem mocodawcy lub wierzytelnego odpisu takiego pełnomocnictwa. Tylko udzielone w ten sposób pełnomocnictwo, dołączone do akt sprawy, stanowi wypełnienie formalnego warunku pisma procesowego (art. 126 § 3). Skoro dokument pełnomocnictwa musi być podpisany przez mocodawcę, przewidziany w art. 89 § 1 obowiązek wykazania umocowania pełnomocnika obejmuje także konieczność wykazania źródła umocowania osoby udzielającej pełnomocnictwa.

Jak podniesiono w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2006 r., sygn. akt III CZP 14/06, w sytuacjach typowych, gdy mocodawca jest osobą fizyczną, wystarczające jest z reguły załączenie do pisma procesowego samego dokumentu pełnomocnictwa lub jego wierzytelnego odpisu, natomiast w sytuacji, w której mocodawca jest osobą prawną działającą przez swoje organy, wykazanie umocowania jedynie za pomocą dokumentu pełnomocnictwa nie jest możliwe.

W takich wypadkach wykazanie umocowania musi nastąpić tylko przez jednoczesne przedstawienie dokumentu pełnomocnictwa oraz innych stosownych dokumentów potwierdzających, że osoba udzielająca pełnomocnictwa jest uprawniona do działania za mocodawcę. Te inne dokumenty stają się zatem koniecznym elementem pełnomocnictwa procesowego, jego częścią składową.

Jak podkreślił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 listopada 2003 r., sygn. akt III CZP 74/03 (OSNC 2005, n 1, poz. 6), „pojęcie pełnomocnictwa ma dwojakie znaczenie; z jednej strony oznacza pochodzące od mocodawcy umocowanie pełnomocnika do działania w imieniu mocodawcy, z drugiej natomiast – dokument obejmujący (potwierdzający) to umocowanie. Tylko złożenie takiego dokumentu pełnomocnictwa może być ocenione jako dochowanie warunku formalnego przewidzianego w art. 126 § 3 k.p.c.”

Ponadto, jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 listopada 2003 r., sygn. akt III CZP 74/03, wymaganie to może być spełnione wobec strony niebędącej osobą fizyczną jedynie w ten sposób, że podpis na pełnomocnictwie złożony zostanie przez osobę (osoby) będącą członkiem (członkami) jej właściwego organu albo osobę wprost uprawnioną do działania w imieniu strony, np. jej pełnomocnika. Wymaganie to nie jest spełnione nie tylko wtedy, gdy na pełnomocnictwie w ogóle nie ma podpisu, ale także wtedy, gdy znajduje się na nim podpis ale nie jest to podpis osoby uprawnionej do reprezentacji strony. Z tego względu badanie wymogów formalnych pełnomocnictwa, które stanowi element pisma procesowego (art. 126 § 3 k.p.c.), obejmuje także ustalenie, czy jest ono źródłem skutecznego umocowania. (…) Wynikający z art. 89 § 1 k.p.c. w związku z art. 126 § 3 k.p.c. obowiązek wykazania pełnomocnictwa wchodzi w rachubę zarówno wówczas, gdy pełnomocnik dokonujący czynności procesowej działa na podstawie pełnomocnictwa udzielonego bezpośrednio przez stronę, jak i wówczas, gdy działa na podstawie tzw. pełnomocnictwa substytucyjnego” (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2004 r., sygn. akt III CZP 21/04, OSNC 2005, nr 7-8, poz. 18).

Wykazanie umocowania wspólników do podpisania pełnomocnictwa

Kontroli, czy pełnomocnik w spółce cywilnej został należycie umocowany, dokonuje się w ramach badania zachowania wymagań formalnych pisma procesowego (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2003 r., sygn. akt III CZP 74/03, OSNC 2005, nr 1, poz. 1186). Zgodnie z art. 126 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego „do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa”. Przepis ten służy realizacji obowiązku pełnomocnika, wynikającego z art. 89 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. W ten sposób zostały określone ogólne wymagania formalne każdego pisma procesowego. Niedołączenie do pisma procesowego pełnomocnictwa stanowi brak formalny pisma procesowego, przy czym chodzi o taki dokument pełnomocnictwa, z którego wynika skuteczne umocowanie osoby podającej się za pełnomocnika, do występowania w imieniu mocodawcy w danej sprawie. Niespełnienie tego warunku uzasadnia wdrożenie przez przewodniczącego postępowania naprawczego.

Rozważania te można odnieść śmiało do obowiązku wykazania umocowania wspólników spółki cywilnej do udzielenia pełnomocnictwa.

Stąd też w przypadku spółki cywilnej wymóg wykazania umocowania wspólników do podpisania pełnomocnictwa nie jest tylko nic nie znaczącym formalizmem.

Pełnomocnik działa za stronę i składa w jej imieniu oświadczenia, które maja znaczenie w danej sprawie.

Gdyby sąd nie sprawdził prawidłowości umocowania samego mocodawcy, naraziłby postępowanie na zarzut nieważności, gdyby okazało się, ze pełnomocnictwo nie było prawidłowe.

Takie postępowanie jest czymś naturalnym w sprawach cywilnych i jest stosowane poprzez art. 300 w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Tym bardziej, że, jak wskazałem, przepisy ustawy i Kodeksu postępowania cywilnego są niemalże identyczne w zakresie składania pełnomocnictwa przez pełnomocnika do akt.