Pełnomocnictwo nieodwołalne

Zastrzeżenie przez mocodawcę nieodwołalności pełnomocnictwa

Możliwość ustanowienia pełnomocnictwa nieodwołalnego reguluje art. 101 Kodeksu cywilnego (w skrócie: K.c.):

§ 1. Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

§ 2. Umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

W ujęciu cytowanego przepisu nieodwołalność pełnomocnictwa uzależniona jest zatem od spełnienia dwóch przesłanek. Po pierwsze, konieczne jest poczynienie przez mocodawcę odpowiedniego zastrzeżenia w treści pełnomocnictwa (ta przesłanka została w przypadku Pani pełnomocnictwa niewątpliwie spełniona). Po drugie, musi istnieć odpowiedni stosunek prawny będący podstawą pełnomocnictwa, który uzasadnia takie zastrzeżenie. Chodzi tu o stosunek łączący mocodawcę i pełnomocnika.

Przy ocenie istnienia i doniosłości przyczyn zrzeczenia się przez mocodawcę możliwości odwołania pełnomocnictwa trzeba zachować daleko idącą ostrożność z uwagi na zagrożenie interesów mocodawcy. Dlatego też „uzasadnione przyczyny”, o których mowa w art. 101 § 1 K.c., mogą występować w wyjątkowych sytuacjach.

Jako przykłady przyczyn uzasadniających zastrzeżenie przez mocodawcę nieodwołalności pełnomocnictwa wskazuje się m.in. przypadki udzielenia kupującemu przez sprzedawcę nieruchomości pełnomocnictwa do zawarcia umowy przenoszącej własność tej nieruchomości lub udzielenia pełnomocnictwa w celu zabezpieczenia roszczenia przysługującego pełnomocnikowi wobec mocodawcy. W obydwu wskazywanych przykładach chodzi o udzielenie pełnomocnictwa wyłącznie w interesie pełnomocnika, kiedy to obawa nadużycia udzielonego mu upoważnienia na niekorzyść mocodawcy staje się realna.

Przesłanki uzasadniające możliwość zastrzeżenia nieodwołalności pełnomocnictwa

Muszą to być więc sytuacje, w których pełnomocnikowi przysługuje przeciwko mocodawcy roszczenie, którego mógłby on skutecznie dochodzić, a udzielenie pełnomocnictwa nieodwołalnego stwarza tylko możliwość zaspokojenia przez pełnomocnika tego roszczenia.

W Pani przypadku po pierwsze należałoby ustalić, czy w ogóle zachodziły przesłanki uzasadniające możliwość zastrzeżenia nieodwołalności pełnomocnictwa.

W świetle przedstawionego stanu faktycznego oceniam, że takie przesłanki nie zaszły. Możliwe jednak, że po bardziej szczegółowym przedstawieniu sytuacji można by doszukać się przyczyn uzasadniających takie zastrzeżenie. Możliwe, że na tym etapie – po zapoznaniu się z tym, co napisałam powyżej – będzie Pani sama w stanie ocenić, czy można było zastrzec nieodwołalność pomocnictwa, czy nie.

Trwałość nieodwołalności pełnomocnictwa

Odrębną kwestią jest sama trwałość nieodwołalności pełnomocnictwa. Nie jest bowiem tak, jak mogłoby się wydawać, że pełnomocnictwa nieodwołalnego nie można anulować. Po pierwsze, zważywszy na fakt, że zastrzeżenie nieodwołalności musi być oparte na konkretnym stosunku prawnym (przykłady opisane powyżej), to przyjmuje się, że wygaśnięcie tego stosunku powoduje również wygaśnięcie samego pełnomocnictwa. Po drugie, zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego, „zastrzeżenie na podstawie art. 101 § 1 K.c. nieodwołalności pełnomocnictwa nie wyklucza odwołania pełnomocnictwa przez mocodawcę z ważnych powodów” (tak: wyrok SN z dnia 24 stycznia 2008 r., I CSK 362/07). Sprawy tego rodzaju są rozpatrywane indywidualnie, a ciężar udowodnienia „ważnego powodu” dla odwołania pełnomocnictwa spoczywa na mocodawcy, czyli w tym wypadku – na Pani teściowej. Należy jednak kolejny raz podkreślić, że moc takiego zastrzeżenia nie jest bezwzględna.

Odrębną kwestią jest z kolei skuteczność takiego odwołania pełnomocnictwa. Z Pani pytania wynika, że dopiero po kilku latach dowiedziała się Pani o tej czynności. Wskazuje to na wadliwość tego oświadczenia, a w konsekwencji nieważność odwołania. To osąd wstępny, ponieważ z pytania nie wynikają szczegóły tej kwestii, niemniej zgodnie z prawem oświadczeniu o wycofaniu pełnomocnictwa – dla jego ważności – musi zostać doręczone w taki sposób, aby pełnomocnik mógł się z nim zapoznać.

Udowodnienie, że doręczenie oświadczenia nastąpiło w poprawnej formie, również należeć będzie do Pani teściowej.