Pełnomocnictwo do konta bankowego osoby ubezwłasnowolnionej

Wniosek o ubezwłasnowolnienie

Państwa mama prawdopodobnie potrzebuje przedstawiciela: przedstawicielstwo – art. 95 i następne Kodeksu cywilnego (skrótowo: K.c.) – jest kategorią szerszą od pełnomocnictwa (art. 98 i następne K.c.). Być może stan Państwa mamy będzie umożliwiał udzielenie przez nią pełnomocnictwa lub złożenie podpisu na wniosku o sądowne ustanowienie dla niej kuratora (ustanawianego dla osoby niepełnosprawnej) – możność ustanowienia takiego kuratora (bez ubezwłasnowolnienia) przewidziano w art. 183 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (skrótowo: K.r.io.). Nawet na wszelki wypadek (nie tylko z uwagi na wyraźnie ograniczone zaufanie między Panią i Pani bratem) przydałoby się podpisywanie dokumentu/dokumentów przez Państwa mamę sfilmować. Ponadto istotne mogłoby okazać się oficjalne (np. dokonane przez notariusza) poświadczenie podpisu.

Jeżeli do sądu trafi wniosek o ubezwłasnowolnienie – czy to częściowe (art. 16 K.c.), czy to całkowite (art. 13 K.c.) – to do sądu będzie należała ocena, czy wniosek jest zasadny w czasie orzekania (stan zdrowia chorej może się nawet tak znacznie poprawić w czasie rozpatrywania sprawy, że jakiekolwiek ubezwłasnowolnienie mogłoby okazać się niedopuszczalne). Przepisy proceduralne o sprawach z wniosku o orzeczenie ubezwłasnowolnienia skoncentrowano w art. 544 i następnych Kodeksu postępowania cywilnego (skrótowo: K.p.c.). Wniosek o ubezwłasnowolnienie należy skierować do sądu okręgowego (jako sądu pierwszej instancji), zaś wnioski o ustanowienie kuratora (dla) człowieka niepełnosprawnego (art. 183 K.r.io.) w pierwszej instancji rozpatrują sądy rejonowe (jako sądy opiekuńcze).

Pełnomocnika ustanawia mocodawca, a nie sąd. Sądy (w sytuacjach przewidzianych w prawie) są upoważnione ustanawiać innego rodzaju (niż pełnomocnik) przedstawicieli.

Jeżeli Państwa mama w bliskim czasie będzie w stanie (pozwalającym świadomie składać oświadczenia woli), to być może ustanowi swego pełnomocnika – powierzając mu szerszy zakres reprezentacji, niż dotyczy (wcześniej udzielonego) pełnomocnictwa do rachunku bankowego. W aktualnie ewentualnym wniosku ustanowienia (przewidzianego w art. 183 K.r.io.) kuratora osoby niepełnosprawnej należałoby wskazać zakres właściwości takowego kuratora (którym mógłby zostać ustanowiony np. ktoś z grona rodzinnego niepełnosprawnego). Bardzo ważne jest to, by wniosek o ustanowienie takowego kuratora został przynajmniej wsparty przez niepełnosprawnego (np. poparciem wniosku, wyrażonym w odrębnym dokumencie).

Ustanowienie opiekuna dla osoby ubezwłasnowolnionej

Nie można wykluczyć zasadności zawnioskowania o ubezwłasnowolnienie Państwa mamy – czy to ubezwłasnowolnienie częściowe (art. 16 K.c.), czy to ubezwłasnowolnienie całkowite (art. 13 K.c.). Dla całkowicie ubezwłasnowolnionego człowieka ustanawia się opiekuna, zaś kurator jest ustanawiany dla człowieka częściowo ubezwłasnowolnionego. Ustanawianiem opiekuna lub kuratora należy do właściwości sądu rejonowego (jako do sądu opiekuńczego) – sąd taki również sprawuje nadzór nad sprawowaniem opieki lub kurateli. Jeżeli w imieniu człowieka, o którego ubezwłasnowolnienie się wnioskuje, trzeba załatwić pilnie ważne sprawy, to zasadne może okazać się zawnioskowanie (do sądu rozpatrującego wniosek o ubezwłasnowolnienie) o ustanowienie doradcy tymczasowego (art. 548 K.p.c.) – doradca taki (ustanawiany na czas rozpatrywania sprawy o ubezwłasnowolnienie) ma status podobny do statusu kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej. Potencjalny kandydat do pełnienia funkcji opiekuna lub kuratora (ewentualnie doradcy tymczasowego) powinien zapoznać się z przepisami o opiece i jej sprawowaniu (art. 145 i następne K.r.io.) – przepisy te wprost dotyczą opieki nad dzieckiem (niepełnoletnim), ale mają odpowiednie (to jest przez analogię) zastosowanie do opieki nad całkowicie ubezwłasnowolnionym człowiekiem oraz do kurateli (w jej różnych wariantach).

Bardzo ważne jest to, że ustanawia się jednego (stałego) opiekuna albo kuratora dla jednego ubezwłasnowolnionego – nie ma więc (na stałe) podzielonej opieki prawnej albo kurateli. Niekiedy (np. w sytuacji konfliktu interesów) sąd opiekuńczy powinien ustanowić kuratora do dokonania określonej czynności prawnej (określonych czynności prawnych). Kurator albo opiekun byłby uprawniony np. zmienić wcześniejszą decyzję w sprawie pełnomocnictwa do rachunku bankowego.

Udział w postępowaniu sądowym

Proponuję przynajmniej oficjalnie zgłosić w sądzie (okręgowym) swój udział w postępowaniu z wniosku o ubezwłasnowolnienie Państwa mamy (o ile taki wniosek do sądu trafi) – ewentualnie o wspólne (z Pani bratem) zawnioskowanie o orzeczenie ubezwłasnowolnienia. Zdarza się (i to dość często), że o ubezwłasnowolnieniu rodziców pozostałe rodzeństwo dowiaduje się już po orzeczeniu ubezwłasnowolnienia – choć wnioskodawcą było jedno z dzieci chorego.

Przewidywanie przyszłości (o ile przyszłość da się przewidzieć) leży poza zakresem właściwości prawników. Nie wiem, jaka będzie przyszłość. Proszę jednak poważnie traktować potrzebę uzyskania oficjalnego statusu uczestnika postępowania z wniosku o ubezwłasnowolnienie Państwa mamy (o ile taki wniosek do sądu trafi). Poza tym przydałaby się również odpowiednia aktywność (art. 230 K.p.c.) – zarówno w sprawie o ubezwłasnowolnienie, jak i w postępowaniu dotyczącym ustanowienia kuratora albo opiekuna (prawnego). Reguła ustanawiania jednego kuratora albo opiekuna także ma duże znaczenie, ponieważ np. mogłaby się z tym wiązać ingerencja w sprawy dotyczące rachunku bankowego, którego posiadaczem jest Państwa mama.

Pełnomocnictwo a zarządzanie pieniędzmi zgromadzonymi na koncie

Darowizna (art. 888 i następne K.c.) jest umową. Zawarcie umowy zaś wymaga przynajmniej dwóch oświadczeń woli. Zły stan Państwa mamy prawdopodobnie wyklucza dokonywanie przez nią darowizn. Samo upoważnienie do zajmowania się cudzym rachunkiem bankowym (np. jako opiekun/kurator albo pełnomocnik do rachunku) nie oznacza, że zgromadzone na rachunku pieniądze zostają podarowane osobie upoważnionej. W przypadku nadużycia (w tym np. działania bez upoważnienia sądu opiekuńczego) w grę może wchodzić: odpowiedzialność odszkodowawcza, odpowiedzialność na podstawie przepisów prawa podatkowego lub odpowiedzialności karno-skarbowej, a nawet odpowiedzialność karna (np. za przestępstwo przywłaszczenia). Z całą pewnością poza zakresem właściwości osób prywatnych (w tym prawników usługowych) leży wyrażanie zgody na określone czynności (np. faktyczne naruszanie kompetencji sądów opiekuńczych). We właściwym czasie o określone zgody trzeba będzie prawdopodobnie zawnioskować do sądu opiekuńczego. Poza tym płatności (np. związane z kosztami opieki faktycznej nad Państwa mamą) mogłyby być dokonywane z rachunku Państwa mamy (zakładanie nowych rachunków prawdopodobnie okazałoby się zbędne).

Z zaskoczeniem przyjmuję Pani słowa o rozważaniu dokonania przelewu „kwoty darowizny zwolnionej od podatku”. Po pierwsze, chodzi o względy wyżej wskazane (bardzo prawdopodobny wymóg uzyskania zgody sądu opiekuńczego). Po drugie, proszę zwrócić uwagę na zwolnienie podatkowe, które przewidziano w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn – warunkiem skorzystania z tegoż zwolnienia podatkowego jest terminowe zgłoszenie otrzymania darowizny (w przypadku umowy darowizny) albo nabycia spadku (w przypadku dziedziczenia). Pani o żadnej darowiźnie nie wspomniała, zaś nawet całkowite ubezwłasnowolnienie nie jest równoznaczne z „pochowaniem człowieka za życia” (otwarciem spadku po nim oraz ewentualnym podziałem spadku). Także (przewidziana w art. 56 Prawa bankowego) dyspozycja środkami na wypadek śmierci nabywa praktycznego znaczenia wraz z otwarciem spadku (art. 924 K.c.). Niejako na marginesie proponuję sprawdzić, czy wspomniana przez Panią dyspozycja spełnia wymóg określony w art. 56 ustęp 2 Prawa bankowego („kwota wypłaty, o której mowa w ust. 1, bez względu na liczbę wydanych dyspozycji, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku”). Kwoty powyżej wskazanego limitu wchodziłyby w skład spadku (art. 922 K.c.) po Państwa mamie – aktualnie spadku przyszłego.

Odnośnie do Pani słów – cytuję: „Jak mogę się zabezpieczyć na wypadek, gdyby brat chciał postąpić wobec mnie nie fair?” – odpowiedź na to pytanie wymagałaby znajomości przyszłości (czyli wykraczałaby poza właściwość prawników). Proponuję „trzymać rękę na pulsie” – w tym oficjalnie oraz rzeczywiście aktywnie uczestniczyć w dotyczących Pani mamy postępowaniach (np. w sprawie z wniosku o ubezwłasnowolnienie) oraz zgłaszać „sądowi opiekuńczemu” ewentualne nieprawidłowości (szczególnie w sprawowaniu funkcji kuratora albo opiekuna).