Pełnienie funkcji społecznego inspektora pracy

Funkcja społecznego inspektora pracy

Kwestie związane z działalnością społecznych inspektorów pracy reguluje ustawa z dnia 24 czerwca 1983 roku o społecznej inspekcji pracy.

Społecznych inspektorów pracy wybierają i odwołują pracownicy zakładu pracy, a ich kadencja trwa 4 lata. Według art. 6 ust. 3 ustawy, o której mowa powyżej, w zakładach pracy lub oddziałach liczących do 300 pracowników zakładowych i oddziałowych społecznych inspektorów pracy wybiera ogólne zebranie pracowników zakładu pracy lub oddziału. W przypadku zakładu pracy liczącego ponad 300 pracowników:

• zakładowego inspektora pracy wybiera zebranie oddziałowych społecznych inspektorów pracy,
• oddziałowych inspektorów pracy wybiera zebranie grupowych społecznych inspektorów pracy (tych z kolei wybiera ogólne zebranie pracowników komórek organizacyjnych oddziału).

Problematykę wygaśnięcia funkcji reguluje art. 7 ustawy o społecznej inspekcji pracy, zgodnie z którym można odwołać daną osobę z tej funkcji w przypadku niewywiązywania się przez nią ze swoich obowiązków. Odwołanie następuje w sposób właściwy dla powołania społecznego inspektora pracy na wniosek zakładowych organizacji związkowych lub co najmniej jednej piątej pracowników.

Społeczny inspektor pracy przestaje pełnić swoją funkcję także w przypadku zrzeczenia się jej lub ustania stosunku pracy (art. 7 ust. 3 ustawy).

Szczególna ochrona stosunku pracy inspektorów społecznych

Ustawa o społecznej inspekcji pracy przyznaje szczególną ochronę stosunku pracy inspektorom społecznym. W art. 13 stanowi, iż „zakład pracy nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim wypadku rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić po uprzednim uzyskaniu zgody statutowo właściwego organu zakładowej organizacji związkowej”.

Jak wynika z przedstawionej powyżej regulacji prawnej dotyczącej społecznych inspektorów pracy, osoba pełniąca tę funkcję podlega szczególnej ochronie prawnej przed rozwiązaniem jej stosunku pracy. Ustawa nie uzależnia tej ochrony od:

• okresu, w ciągu którego dana osoba pełniła funkcję, ani
• sposobu, w jaki mandat społecznego inspektora pracy wygasł.

Zatem niezależnie od tego, czy społeczny inspektor pracy zakończył swoją kadencję, czy też został odwołany lub sam zrzekł się mandatu, ochrona, o której mowa w art. 7 ust. 1 przysługuje mu także przez rok po zakończeniu pełnienia tej funkcji. Ustawa nie przewiduje tu żadnych wyjątków – poza możliwością rozwiązania umowy o pracę ze społecznym inspektorem pracy, jeżeli zachodzą przesłanki uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Kto może być społecznym inspektorem pracy?

Społecznym inspektorem pracy może być – zgodnie z art. 5 ustawy – pracownik danego zakładu pracy, który jest członkiem związku zawodowego i nie zajmuje stanowiska kierownika zakładu pracy lub stanowiska kierowniczego bezpośrednio podległego kierownikowi zakładu pracy. Ustawa przewiduje także, że osoba pełniąca tę funkcję musi posiadać odpowiednią wiedzę z zakresu działania społecznej inspekcji pracy oraz określony staż pracy. Nie ma żadnych dodatkowych ograniczeń w wykonywaniu tej funkcji. Podobnie przepisy Karty nauczyciela nie przewidują dla osoby korzystającej z urlopu dla poratowania zdrowia zakazu pełnienia określonych funkcji (art. 73 Karty nauczyciela).

Trzeba jednak pamiętać, że społeczny inspektor pracy ma do wykonania określone zadania (wymagające jego aktywnej działalności), których nie może wykonać, będąc na urlopie poza zakładem pracy. Zgodnie z art. 4 ustawy społeczny inspektor pracy ma prawo m.in.:

• kontrolować stan budynków, maszyn, urządzeń,
• kontrolować przestrzeganie przepisów prawa pracy,
• brać udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,
• uczestniczyć w przeprowadzaniu społecznych przeglądów warunków pracy itp.

Przebywanie na urlopie dla poratowania zdrowia niewątpliwie utrudnia czy wręcz uniemożliwia wykonywanie tych zadań. To z kolei może prowadzić do stwierdzenia, że w czasie takiego urlopu społeczny inspektor pracy nie wywiązuje się ze swoich obowiązków i uzasadniać odwołanie go z pełnionej funkcji w myśl art. 7 ust. 1 i 2 ustawy o społecznej inspekcji pracy.

Czy inspektor społeczny może być odwołany podczas przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia?

Może zatem – chociaż nie musi – dojść do sytuacji, w której inspektor zostanie odwołany podczas przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia. Nikt natomiast nie może zmusić go do zrzeczenia się tej funkcji. Jest to jego indywidualna decyzja.

Reasumując: żaden z obowiązujących przepisów prawa nie nakazuje, aby społeczny inspektor pracy przebywający na dłuższym urlopie, zwolnieniu chorobowym czy urlopie dla poratowania zdrowia rezygnował z pełnionej przez siebie funkcji, nikt też nie może na nim wymóc takiej decyzji. Jego zachowanie może jednak zostać ocenione jako niewykonywanie swoich obowiązków, co stanowi uzasadnienie do odwołania społecznego inspektora pracy w trybie art. 7 ust. 1 i 2 ustawy. Jednakże niezależnie od okresu, w jakim funkcja społecznego inspektora pracy była wykonywana, osobie pełniącej tę funkcję będzie przysługiwała szczególna ochrona stosunku pracy wynikająca z art. 13 ustawy o społecznej inspekcji pracy.