Paczkomat na osiedlu domów jednorodzinnych - czy można zablokować montaż?

Ochrona prawna przed hałasem

Do kwestii nadmiernego hałasu odnoszą się przede wszystkim: ustawa – Prawo ochrony środowiska oraz Kodeks cywilny (K.c.). Zgodnie z treścią art. 112 Prawa ochrony środowiska – ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez:

1. utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie;
2. zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.

W tym zakresie należy także zwrócić uwagę na treść art. 144 K.c. Przepis ten wskazuje, że właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Jako przykłady immisji pośrednich można wskazać między innymi wytwarzanie pary, dymu, pyłów, spalin, zapachów, emitowanie nadmiernego hałasu (uchwała SN z dnia 4 marca 1975 r., III CZP 89/74).

Negatywne oddziaływanie na nieruchomości sąsiednie ponad przeciętną miarę

Oddziaływanie pośrednie na nieruchomości sąsiednie jest dopuszczalne, jeśli mieści się w granicach przeciętnej miary. Oceny przeciętnej miary dokonuje się według dwóch kryteriów: społeczno-gospodarczego przeznaczenia obu nieruchomości oraz stosunków miejscowych. Ocena przeciętnej miary musi zostać dokonana na podstawie obiektywnych warunków, panujących w środowisku osób zamieszkujących na danym terenie, a nie na podstawie subiektywnych odczuć osób, których przestrzeń w miejscu zamieszkania w następstwie dalszego budowania budynku mieszkalnego uległaby ograniczeniu. Jak z tego wynika, chodzi tu o dokonanie oceny według kryteriów obiektywnych, a nie subiektywnej wrażliwości czy potrzeb właścicieli poszczególnych nieruchomości.

Roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń

W wyniku oddziaływania pośredniego, zakłócającego ponad przeciętną miarę korzystanie z sąsiednich nieruchomości, ich właściciele mogą żądać przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania dalszych naruszeń poprzez wytoczenie w sądzie roszczenia negatoryjnego. Zgodnie z art. 222 § 2 K.c. – przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Kluczowe w opisanym przepisie jest określenie zwrotu „ponad przeciętną miarę”. W wyroku SN z 22.11.1985 r.  206 stwierdzono, że ocena przeciętnej miary w rozumieniu art. 144 K.c. musi być dokonana na podstawie obiektywnych warunków panujących w środowisku osób zamieszkujących na danym terenie, a nie na podstawie subiektywnych odczuć osób, których przestrzeń w miejscu zamieszkiwania w następstwie realizacji dalszych inwestycji (budowania dalszego budynku mieszkalnego) uległaby ograniczeniu.

M. Habdas [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126-352), red. M. Fras, Warszawa 2018, art. 144:

„Natomiast stosunki miejscowe pozwalają uwzględnić okoliczności takie, jak: czas trwania oddziaływań, ich porę, intensywność, a także znaczenie społeczne lub gospodarcze działalności wytwarzającej immisje dla mieszkańców danego regionu. Uwzględnieniu powinien także podlegać kierunek zmian w otoczeniu nieruchomości (np. przekształcanie się rejonu przemysłowego w mieszkalny). Jednak dopiero gdy zmianę otoczenia nieruchomości będzie można uznać za dokonaną lub przynajmniej widoczną i utrwaloną w postrzeganiu otoczenia przez jego mieszkańców, immisje, które dotychczas nie przekraczały przeciętnej miary i odpowiadały stosunkom miejscowym, będzie można uznać za niespełniające tych kryteriów. W sytuacji, w której dochodzi do kumulacji oddziaływań różnych podmiotów, przy czym immisje poszczególnych podmiotów nie przekraczają przeciętnej miary, należy przyjąć niedopuszczalność immisji, jeżeli łącznie przekraczają one przeciętną miarę. Każdy podmiot powinien bowiem liczyć się z faktem, że nie podejmuje działań na pustkowiu, a jego oddziaływania mogą, łącznie z innymi, doprowadzić do zbytniego nasilenia immisji.”

Wyrok SN z dnia 21.01.1976 r., III CRN 367/75:

„Art. 144 k.c. ma zastosowanie nie tylko wtedy, gdy właściciel sąsiedniej nieruchomości doznaje szkody, ale także wtedy, gdy właściciel sąsiedniej nieruchomości przy wykonywaniu swych praw zakłóca korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych (np. budowa chodnika betonowego spowodowała nadmierne odpływanie wód spadowych na nieruchomość sąsiednią). Natomiast jeżeli zakłócenie wywołuje nadto szkodę, to wówczas ponoszący szkodę może dochodzić odszkodowania ale na zasadach ogólnych.”

W opisanej sprawie jest zatem możliwe wystąpienie z ww. pozwem, ale w toku postępowania sądowego należy wykazać, że na skutek umieszczenia paczkomatu po stronie sąsiednich nieruchomości powstaje zakłócenie korzystania z nieruchomości ponad przeciętną miarę. Jest to kryterium ocenne i ma postać pojęcia niedookreślonego, co oznacza, że ma też znaczenie subiektywne. Można zatem z takim powództwem wystąpić, jednak należy liczyć się z przegraną w sprawie. Tym bardziej, że trzeba mieć na uwadze, że w wyroku SN z dnia 30.09.2008 r., II CSK 169/08, sąd wskazał: „Pojęcia »przeciętna miara« w rozumieniu art. 144 k.c. nie można definiować wyłącznie przez pryzmat wyników pomiarów natężenia hałasów dokonanych przez biegłego”.

Odszkodowanie za naruszenie dóbr osobistych – miru domowego

Jeżeli zakłócenia wywołują ponadto krzywdę i naruszają dobra osobiste, o których mowa w art. 24 K.c., to wówczas można dodatkowo dochodzić odszkodowania na podstawie przepisów art. 448 K.c. Przepis ten podaje, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przykładowo Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 25 lutego 2015 r., sygn. akt I ACa 1719/14:

„Powodowie wykazali, iż w wyniku bezprawnego działania strony pozwanej odnieśli krzywdę. Wskazują na to wszystkie dowody dopuszczone przez Sąd Okręgowy. Powodowie byli w ciągu 24 godzin, siedem dni w tygodniu wystawieni na wysłuchiwanie odgłosów wydawanych przez sprężarki zamontowane przez stronę pozwaną w jej pomieszczeniu. Twierdzenia samych powodów, jak i powołanych przez nich świadków odnośnie trudności powodów i ich córki w zasypianiu, koncentracji, prowadzeniu życia domowego w świetle zasad doświadczenia życiowego są wiarygodne.

Bezprawne działanie strony pozwanej doprowadziło do naruszenia dóbr osobistych powodów, jakim jest mir domowy, a konsekwencją tego naruszenia jest wystąpienie u powodów cierpień psychicznych polegających na wystąpieniu u powodów trudności w zasypianiu, koncentracji uwagi, prowadzenia spokojnego życia domowego.”