Oświadczenie woli złożone pod wpływem alkoholu

Konsekwencje złożenia oświadczenia woli na piśmie innej osobie

Udzielenie odpowiedzi w opisanej sytuacji nie jest łatwe i cała sprawa też do łatwych nie należy. Podpisał Pan zobowiązanie do zapłaty określonej sumy w określonej sytuacji na rzecz siostry. Jest to klasyczne oświadczenie woli i to w dodatku udokumentowane. Właściwie zobowiązał się Pan do dokonania darowizny na rzecz siostry, o ile w oświadczeniu nie wpisano konkretnej podstawy dla wykonania takiego zobowiązania (np. zgodnie z wolą rodziców, ponieważ siostra zrzekła się na moją rzecz swojej części spadku itp.).

Złożenie oświadczenia drugiej stronie w zasadzie powoduje zawarcie między tymi osobami umowy, a umów należy dotrzymywać. W tym sensie siostra mogłaby żądać od Pana wykonania umowy zawartej z Panem (a może zaistnieć umowa zobowiązująca jednostronnie).

Aby właściwie wytłumaczyć wszystkie możliwości, wyjaśnię przede wszystkim, czym jest takie oświadczenie woli i w jaki sposób może być interpretowane. Następnie wyjaśnię instytucję wad oświadczenia woli, co może być wskazówką do zakwestionowania ewentualnych roszczeń siostry.

Zgodnie z art. 60 K.c.: „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli)”. Artykuł 61 K.c. stanowi natomiast, że oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. Jak Pan widzi, ze złożonego drugiej osobie oświadczenia woli trudno jest się wycofać bez zgody tej osoby.

Czy można cofnąć złożone pisemnie zobowiązanie?

Składając (niestety na piśmie, co wzmacnia moc dowodową) wolę przekazanie pieniędzy siostrze, ujął to Pan jako swoje zobowiązanie, a to rodzi już umowę między Państwem: Pan się zobowiązał, a siostra to zobowiązanie przyjęła. Niezbędnymi składnikami oświadczenia woli są wola i jej wyraz (uzewnętrznienie). Jak trafnie zwrócił uwagę SN w uzasadnieniu wyryroku z 21.1.2003 r. (III RN 6/02, Legalis): „To, czy w danym przypadku dochodzi do oświadczenia woli, zależy od tego, czy wola zostaje wyrażona, ale także i od tego, czy dany podmiot (jego organ) ma świadomość tego i chce, by to, co oświadcza, było traktowane jako jego oświadczenie woli, które ma wywoływać określone skutki w sferze stosunków cywilnoprawnych”. Celem oświadczenia jest zakomunikowanie innym osobom woli składającego, dlatego treść oświadczenia powinna odpowiadać woli osoby składającej to oświadczenie. I tutaj jest pewien ratunek. Musi Pan bowiem wykazać, że oświadczenie, które Pan złożył, nie stanowi wyrazu Pana woli. Właściwie nie miał Pan żadnej podstawy dla złożenia takiej obietnicy siostrze. Z pomocą może też przyjść art. 65 K.c., który stanowi, że oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.

Kiedy oświadczenie woli złożone na piśmie można uznać za nieważne?

Problemem jest to, że oświadczenie złożył Pan na piśmie. W takiej sytuacji kwestię odmiennej Pana woli należałoby udowadniać za pomocą świadków, którzy potwierdzą, że był to tylko żart, że siostra o tym wiedziała. W takiej sytuacji może też pomóc ustalenie, że w przypadku złożenia oświadczenia wystąpiła jedna z przewidzianych prawem wad oświadczeń woli.

Wada oświadczenia woli powoduje jego nieważność lub bezskuteczność. Kodeks cywilny przewiduje katalog wad, które wpływają na ważność oświadczenia. Są to:

• brak świadomości lub swobody wyrażenia woli,
• pozorność,
• błąd,
• groźba.

W opisanym wypadku w grę wchodzi ewentualna pozorność lub brak świadomości. Zgodnie z art. 82 K.c. – nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Oświadczenie woli złożone pod wpływem alkoholu

Pisał Pan, że oświadczenie zostało złożone w trakcie „alkoholowego spotkania” i że był Pan wówczas pod wpływem. Jeśli może Pan udowodnić, że złożył Pan obietnicę siostrze, będąc pod wpływem alkoholu, to jest Pan w stanie odsunąć od siebie roszczenia siostry. Tutaj niestety koniecznym będzie wskazanie świadków, którzy byli razem z Państwem i potwierdzą Pana stan w trakcie spisywania oświadczenia. Jest to trudne, ale nie do nieudowodnienia. Zgodnie z art. 83 § 1 K.c.: „Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności”. Nieujawniony drugiej stronie brak woli wywołania skutków prawnych (zastrzeżenie potajemne – reservatio mentalis) nie wpływa na skuteczność oświadczenia woli. Osoba, która nie ujawniła adresatowi oświadczenia braku woli wywołania skutków prawnych jest swoim oświadczeniem związana. Pozorne może być tylko oświadczenie składane innej osobie, a zatem pozorny nigdy nie będzie np. testament. Zatem oświadczenie złożone dla żartu drugiej stronie, która o tym nie wiedział (a trudno będzie bez np. świadków udowodnić to siostrze) jest skuteczne.

Uchylenie się od oświadczenia woli

Na nieważność oświadczenia można się powoływać w trakcie ewentualnego żądania z drugiej strony realizacji roszczenia. Co to oznacza? Gdyby siostra zażądała od Pana realizacji zobowiązania, które potwierdził Pan na piśmie, może Pan zasłaniać się jedną z wyżej wymienionych przyczyn nieważności oświadczenia. Wówczas jedyną drogą siostry dla uzyskania swojego roszczenia byłaby droga sądowa. Aby móc zażądać od Pana i wyegzekwować od Pana realizację oświadczenia, musiałaby wystąpić (z chwilą dokonania przez Pana sprzedaży) do sądu z powództwem o zapłatę połowy kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości. Nie ma możliwości wystąpienia z takim roszczeniem wcześniej, bowiem Pańskie oświadczenie zostało uzależnione od sprzedaży nieruchomości. Stąd też siostra nie jest w stanie zablokować sprzedaży nieruchomości. Na chwilę obecną nie jest w stanie ustalić wysokości swojego roszczenia, a sąd może zabezpieczyć roszczenie pewne. Poza tym zakaz sprzedaży nieruchomości nic jej nie da, skoro ma uzyskać połowę kwoty uzyskanej ze sprzedaży.

Gdyby po sprzedaży siostra wystąpiła z powództwem o zapłatę określonej sumy pieniędzy, powołując się na złożone przez Pana oświadczenie zobowiązujące się do takiej zapłaty, Pan musiałby powołać się na to, że oświadczenie przez Pana złożone było nieważne bowiem złożone w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji (pod wpływem alkoholu). Oczywiście na tę okoliczność musiałby Pan przedstawić świadków. Może też Pan odsunąć od siebie roszczenie, wykazując, że Pana wola była inna przy składaniu oświadczenia. Wszystko to jednak dopiero na etapie sądowego dochodzenia roszczenia przez siostrę. Warto zauważyć, że bez sądowego procesu nie jest ona w stanie wymusić na Panu zapłaty, a już na pewno nie będzie w stanie egzekwować swojego roszczenia w jakikolwiek sposób.

Na chwilę obecną siostra nie jest, w mojej ocenie, w stanie zablokować sprzedaż nieruchomości. Musiałaby przeprowadzić stosowne postępowanie sądowe, a tu mógłby Pan bronić się przed uznaniem Pana oświadczenia woli za skuteczne.