Opłaty za dom pomocy społecznej matki a otrzymanie mieszkania przez brata

Darowizna dla jednego z dzieci a ponoszenie opłat za pobyt darczyńcy w DPS

Podstawę prawną opinii stanowią przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.), ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (zwanej dalej „ustawą”) oraz Kodeksu cywilnego (K.c.).

Zastanawia się Pan, czy jest zobowiązany dopłacać do pobytu mamy do DPS, mimo że majątek przypadł bratu.

W pierwszej kolejności wskazać należy na przepis art. 897 K.c. zgodnie z którym, jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Z uwagi na to w pierwszej kolejności to Pana brat winien być obciążony kosztami pobytu mamy w DPS. Zgodnie z art. 61 ww. ustawy obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Kto ponosi opłatę za pobyt osoby w DPS?

Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

„1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:

a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,

b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

2a. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby niewymienione w ust. 2.

2b. W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, gmina wnosi opłatę w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a.

2c. W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, art. 103 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

3. W przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1, 2 i 2a, z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.

4. Dochód mieszkańca domu podejmującego pracę ze wskazań terapeutyczno-rehabilitacyjnych lub uczestniczącego w warsztatach terapii zajęciowej, stanowiący podstawę naliczania opłaty, zmniejsza się o 50% kwoty otrzymywanej z tytułu wynagrodzenia za tę pracę lub o kwotę odpowiadającą wysokości kieszonkowego wypłacanego z tytułu uczestnictwa w tych warsztatach.”

Mieszkaniec domu wnosi opłatę do kasy domu lub na jego rachunek bankowy. Za jego zgodą opłata może być potrącana z emerytury lub renty mieszkańca domu – przez właściwy organ emerytalno-rentowy, zgodnie z odrębnymi przepisami lub z zasiłku stałego mieszkańca domu – przez ośrodek pomocy społecznej dokonujący wypłaty świadczenia; opłatę za pobyt ośrodek pomocy społecznej przekazuje na rachunek bankowy domu pomocy społecznej.

Zwolnienie członka rodziny od odpłatności za pobyt osoby w domu pomocy społecznej

Istotna z punktu widzenia Pana interesu jest treść przepisu art. 64 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, zgodnie z którym osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce; występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych; małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia; osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.

Wyraźnie podkreślić należy zatem, iż jako syn, tj. zstępny ma Pan prawo wystąpić do organu o zwolnienie od odpłatności za pobyt w placówce. Organ ma jednak prawo, a nie obowiązek zwolnić osobę upoważnioną od takiej opłaty.

W podobnym tonie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 11 marca 2008 r., sygn. akt II SA/Bk 114/08, zgodnie z którym „organ rozpoznający prośbę o zwolnienie z odpłatności za pobyt w placówce nie ma obowiązku przyznania zwolnienia, ale ma takie prawo. Fakultatywność orzeczenia o zwolnieniu z odpłatności zależna jest od sytuacji materialnej i rodzinnej osób zobowiązanych do opłat. Przypadki uprawniające do zwolnień zostały w przepisie wymienione jedynie przykładowo. Każdorazową decyzję rozstrzygająca o wniosku o przyznanie zwolnienia organ winien uzasadnić w sposób pozwalający prześledzić tok rozumowania organu i poznać kryteria podjęcia danej decyzji.”

Zwolnienie jest możliwe jednak dopiero wówczas, gdy organ ustali wysokość dopłaty i osoby zobowiązane do jej dokonania. Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 30 listopada 2007 r., sygn. akt IV SA/GL 431/07: „Zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może dotyczyć sytuacji, w której określona opłata została ustalona w sposób przewidziany przepisami prawa. Zwolnienie takie musi się bowiem odnosić do skonkretyzowanego obowiązku strony.”

Stosownie do art. 64 pkt 2, osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można z tego zwolnić, w szczególności gdy występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych. W przepisie tym skumulowano, chyba zbędnie, zwrot wskazujący na przykładowy charakter przesłanki zwolnienia, jaką jest „uzasadniona okoliczność”; równocześnie posłużono się określeniami „w szczególności” oraz „zwłaszcza”.

Mimo że nie wynika to bezpośrednio z przepisów prawa wykładnia systemowa prowadzi do wniosku, iż wydanie decyzji na podstawie art. 64 pkt 1-4 ww. ustawy leży w kompetencjach tego organu, który wcześniej był właściwy do wydania decyzji ustalającej opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej.

W mojej ocenie powinien Pan wskazać na darowiznę na rzecz brata (w wysokości około 250 tys. zł). Z uwagi na ten fakt w mojej ocenie może Pan wnosić o zwolnienie od kosztów.