Opieka prawna dla osoby niepełnosprawnej

Ubezwłasnowolnienie niepełnosprawnej siostry

Jeśli siostra nie jest w stanie w ogóle kierować swoimi sprawami, najlepiej ją ubezwłasnowolnić. To załatwia i otwiera drogę do możliwości podjęcia każdej czynności. Niektóre wymagają zgody sądu rodzinnego, ale większość spraw załatwi Pani za siostrę.

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dla osoby niepełnosprawnej ustanawia się kuratora, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy. Zakres obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy.

Tu ma Pani ograniczone możliwości działania. Ale jest to jakieś wyjście. Tymczasowe. Doraźne.

Zgodnie z art. 16 § Kodeksu cywilnego „osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw” (§1). „Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę” (§ 2).

Opiekun osoby niepełnosprawnej

Tu zakres Pani uprawnień także określa sąd. Skutkiem ubezwłasnowolnienia częściowego jest ograniczenie zdolności do czynności prawnych osoby, która mu podlega. W zależności od postanowienia sądu kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo może być powołany do reprezentowania i do zarządu majątkiem, czyli podobnie jak rola opiekuna. Do kuratora należy piecza nad osoba ubezwłasnowolnionego częściowo, zarząd jego majątkiem oraz jego reprezentacja.

Jeżeli sąd opiekuńczy nie skorzysta z możliwości przewidzianej w art. 181 § 1, kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest przede wszystkim kuratorem doradcą (tak: M. Grudziński, w: Komentarz KRO, 1975 s. 891) i sprawuje pieczę nad osobą ubezwłasnowolnionego.

Zależy więc od postanowienia sądu. Może warto rozważyć ubezwłasnowolnienie.

Sprawa spadkowa po rodzicach

O ile nie ma potrzeby przyjmowania oświadczenia o przyjęciu spadku po 6 miesiącach, mogłaby Pani w sądzie uregulować kwestię nabycia spadku po rodzicach, czyli stwierdzenia nabycia spadku. Protokołu dziedziczenia siostra nie podpisze, więc notariusz odpada chyba, że zostanie Pani ustanowiona opiekunem siostry. Wówczas może Pani to załatwić u notariusza.

Różnice w kosztach są:

• w sądzie to 50 zł za stwierdzenie nabycia spadku po 1 zmarłym, po dwojgu rodzicach – 2x 50 zł
• u notariusza – w zależności od kancelarii, ilości wypisów, ilości spadkobierców – od 200 zł wzwyż.

Sąd opiekuńczy i decyzja o majątku spadkowym niepełnosprawnej siostry

Drugim krokiem jest przepisanie domu na siebie. Siostra nie może się sama reprezentować. Tu potrzebna będzie zgoda sądu rodzinnego na rozporządzenie jej udziałem w spadku. Obawiam się, że sąd rzadko zgadza się na przeniesienie majątku na opiekuna, w ogóle na wyzbycie się majątku przez ubezwłasnowolnionego. Ale nie jest to wykluczone. Zapewne szybciej uzyska Pani zgodę na umowę dożywocia z siostrą niż przeniesienie na Panią udziałów bez ekwiwalentu na rzecz siostry.

Orzecznictwo i doktryna do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu zaliczają przede wszystkim: nabycie, zbycie, zrzeczenie się lub istotne obciążenie nieruchomości oraz praw o większej wartości, zmianę sposobu gospodarowania ważnym składnikiem majątku, zmianę przeznaczenia części nieruchomości, przebudowę budynku, ustanowienie odrębnej własności lokalu, dokonanie podziału nieruchomości. Do najczęstszych spraw rozpatrywanych przez sądy opiekuńcze należą wnioski dotyczące zezwoleń na odrzucenie spadku oraz sprzedaży nieruchomości. Innymi przykładami czynności, które wymagają zezwolenia sądu są: zrzeczenie się dziedziczenia, przyjęcie spadku wprost, zawarcie umowy spółki cywilnej, decyzja o likwidacji książeczki mieszkaniowej i pozbawienia go prawa do premii gwarancyjnej, a także wypłata znacznej kwoty z rachunku.

Sąd opiekuńczy wydaje zezwolenie w postępowaniu nieprocesowym w formie postanowienia. Zanim jednak rozstrzygnie daną sprawę, dokona ustaleń, czy zamierzona czynność jest zgodna z dobrem dziecka, którego ochrona jest głównym przesłaniem przywoływanych przepisów. Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona traci prawo do podejmowania czynności prawnych. W jej imieniu dokonuje ich ustanowiony przez sąd opiekun prawny. Są jednak czynności, których opiekun nie ma prawa samodzielnie wykonać, ponieważ we wszystkich sprawach, które dotyczą osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego, opiekun jest zobowiązany uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego. Zgodnie z treścią art. 175 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „do opieki nad osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim”. Opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką i w tym zakresie podlega nadzorowi sądu opiekuńczego. W myśl art. 156 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego, implicite także ubezwłasnowolnionego. Sąd opiekuńczy, rozpoznając wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem podopiecznego, musi rozpatrzyć, czy planowana czynność prawna ma na celu ochronę praw podopiecznego, czyli szeroko rozumianych jego praw majątkowych oraz czy jest korzystna i celowa, a także czy odpowiada względom gospodarczym.

Po uzyskaniu zgody sądu rodzinnego może Pani udać się do notariusza – w zakresie umowy dożywocia lub działu spadku, lub do sądu w zakresie działu spadku – w zależności od tego na co zgodzi się sąd rodzinny.

Koszty są tu już jednak nieporównywalnie wyższe u notariusza – umowa dożywocia to koszt ok. 2 tys. zł – w zależności od kancelarii, dział spadku w sądzie 1000 zł, u notariusza – w zależności od wartości – 3–5 tys. zł.