Opieka nad rodzicem a spadek

Śmierć rodzica i roszczenia z tytułu sprawowania osobistej opieki przez jedno z dzieci

W postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd jedynie stwierdza, kto jest spadkobiercą i w jakim udziale. Wielkość udziału wynika wprost z ustawy (z Kodeksu cywilnego), oczywiście o ile zmarły nie pozostawił testamentu, w którym zmieniłby ustawowe zasady dziedziczenia. Przy czym należy pamiętać, iż sąd nie ma żadnego władztwa do modyfikowania udziałów spadkowych wynikających z ustawy, zatem Pana ewentualne żądanie o ustalenie większego udziału spadkowego niż to wynika z ustawy zostałoby oddalone jako niedopuszczalne.

Z powyższych względów w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku nie ma również sensu podnosić jakichkolwiek roszczeń z tytułu sprawowania osobistej opieki nad spadkodawcą.

W orzecznictwie wyrażono pogląd, iż na roszczenia z tytułu sprawowania osobistej opieki nad zmarłym rodzicem nie ma miejsca także w postępowaniu o dział spadku. Zgodnie bowiem z art. 686 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – w postępowaniu o dział spadku sąd rozstrzyga o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych.

Na jakim etapie postępowania spadkowego można dochodzić od współspadkobierców zwrotu kosztów poniesionych na leczenie i utrzymanie spadkodawcy?

W uchwale z dnia 7 sierpnia 1975 r. (sygn. akt III CZP 60/75) Sąd Najwyższy orzekł, iż: „Nie należy do postępowania działowego dochodzenie pomiędzy współspadkobiercami innych roszczeń niż przewidziane w art. 686 K.p.c., a w szczególności roszczeń jednych spadkobierców przeciwko pozostałym spadkobiercom z tytułu zwrotu części kosztów poniesionych na leczenie i utrzymanie spadkodawcy oraz roztoczenie nad nim pieczy”. Przyjmuje się, iż teza ta jest nadal aktualna. Jednocześnie jednak Sąd Najwyższy w przywołanym orzeczeniu nie wykluczył możliwość domagania się od rodzeństwa zwrotu poniesionych ze swojego majątku wydatków na leczenie i utrzymanie spadkodawcy, a także wynagrodzenia za sprawowanie faktycznej opieki.

Tym samym roszczeń z tytułu sprawowania osobistej opieki nad zmarłą mamą może Pan dochodzić od swojego rodzeństwa, ale w odrębnym postępowaniu (wnosząc po prostu pozew o zapłatę). Obowiązek alimentacyjny, który polega nie tylko na świadczeniach finansowych, ale również wykonywaniu pieczy, obciąża wszystkie dzieci w takim samym stopniu.

Pozew przeciwko rodzeństwu o zwrot kosztów opieki nad rodzicem

Podsumowując, może Pan dochodzić od rodzeństwa roszczeń z tytułu sprawowania faktycznej opieki nad rodzicem, ale w osobnym postępowaniu – wnosząc do sądu pozew o zapłatę. Podstawę prawną Pana pozwu będzie stanowić art. 140 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi:

„§ 1. Osoba, która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania nie będąc do tego zobowiązana albo będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej lub tej samej kolejności byłoby dla uprawnionego niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami, może żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenia spełnić.

§ 2. Roszczenie przewidziane w paragrafie poprzedzającym przedawnia się z upływem lat trzech”.

Niemniej z ostrożności w razie wszczęcia postępowania o dział spadku przed skierowaniem pozwu o zapłatę proszę spróbować zgłosić przedmiotowe roszczenia w tym postępowaniu o dział spadku.