Ograniczanie kontaktów z matką przez brata

Ustanowienie służebności na rzecz matki a możliwość odwiedzin przez dzieci

Jeżeli na rzecz mamy ustanowiona jest służebność osobista, to właściciel domu nie może zabronić mamie przyjmowania osób, które są jej konieczne do prawidłowej egzystencji. Zgodnie z art. 301 § 1 K.c. mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności. Mniemam bowiem, że pisząc o wydzielonej powierzchni mieszkalnej dla rodziców miała Pani na myśli służebność. Jeżeli osoby, które chcą matkę odwiedzić, potrzebne jej są do egzystencji, w mojej ocenie brat nie ma prawa ich zatrzymać.

Znęcanie się psychiczne nad służebnikiem

Podkreślić należy, że nie ma przepisów, które by regulowały sposób wykonywania opieki nad rodzicami w podeszłym wieku, dlatego trzeba wziąć pod uwagę możliwość, którą daje przepis art. 207 Kodeksu karnego (K.k.), zgodnie z którym:

„Art. 207. § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.”

Powyższy przepis w mojej ocenie może mieć zastosowanie, albowiem z opisu sprawy wynika, iż brat, mimo próśb, nie pozwala Pani kontaktować się z matką, co może prowadzić do znęcania psychicznego się nad matką.

W mojej ocenie uporczywe utrudnianie kontaktów z córką może w niektórych sytuacjach wypełniać znamiona przestępstwa, o którym mowa w art. 207 § 1 K.k. Zgodnie z treścią art. 207 § 1 K.k.: „Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”

Uporczywe utrudnianie kontaktów z dzieckiem

W podobnym tonie wypowiada się Rzecznik Praw Obywatelskich, który wskazuje, iż uporczywe utrudnianie kontaktów z dzieckiem jest formą znęcania się psychicznego w myśl art. 207 K.k. Analogicznie zatem, utrudnianie Pani matce kontaktów z Panią może być w danych okolicznościach traktowane jako znęcanie psychiczne.

O uznaniu za „znęcanie się” zachowania sprawiającego cierpienie psychiczne ofiary powinna decydować ocena obiektywna, a nie subiektywne odczucie pokrzywdzonego. Powszechnie przyjętym jest, iż za znęcanie się nie może być uznane zachowanie sprawcy, które nie powoduje u pokrzywdzonego poważnego cierpienia moralnego, ani w sytuacji, gdy między osobą oskarżoną a pokrzywdzoną dochodzi do wzajemnego „znęcania się”. O takiej sytuacji w mojej ocenie nie można jednak w żaden sposób mówić, albowiem zachowanie takie zagraża także matce.

W piśmiennictwie oraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego pod pojęciem znęcania się rozumie się zachowanie polegające na umyślnym zadawaniu bólu fizycznego lub cierpień moralnych. Mogą to być działania powtarzające się lub jednorazowe, charakteryzujące się intensywnością i rozciągłością w czasie (zob. A. Marek, Kodeks..., s. 394; także wyrok SN z 30 sierpnia 1971 r., I KR 149/71).

Znęcanie się nad matką w podeszłym wieku

O uznaniu danego czynu za znęcanie się mają decydować przesłanki o charakterze obiektywnym, a nie subiektywne odczucia pokrzywdzonego. Na takie znaczenie tego znamienia wskazał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 6 sierpnia 1996 r., sygn. WR 102/96, stwierdzając, że: „istota przestępstwa określonego w art. 184 § 1 [k.k. z 1969 r.; obecnie art. 207 § 1 k.k] polega na jakościowo innym zachowaniu się sprawcy, aniżeli na zwyczajnym znieważeniu lub naruszeniu nietykalności osoby pokrzywdzonej. O uznaniu za »znęcanie się« zachowania sprawiającego ból fizyczny lub »dotkliwe cierpienia moralne ofiary« powinna decydować ocena obiektywna, a nie subiektywne odczucie pokrzywdzonej. Pewne jest to, że za »znęcanie się« w rozumieniu art. 184 § 1 [k.k. z 1969 r.; obecnie art. 207 § 1 k.k.] nie można uznać zachowania się sprawcy, które nie powoduje u ofiary »poważnego bólu fizycznego lub cierpienia moralnego«, ani sytuacji, gdy między osobą oskarżoną a pokrzywdzoną dochodzi do wzajemnego »znęcania się«. (...) Przez »znęcanie się« w rozumieniu art. 184 § 1 [k.k. z 1969 r.; obecnie art. 207 k.k.] należy rozumieć także umyślne zachowanie się sprawcy, które polega na intensywnym i dotkliwym naruszeniu nietykalności fizycznej lub zadawaniu cierpień moralnych osobie pokrzywdzonej w celu jej udręczenia, poniżenia lub dokuczenia albo wyrządzenia jej innej przykrości, bez względu na rodzaj pobudek”.

Niezwykle istotną rolę w takim postępowaniu będą odgrywały dowody z osobowych źródeł dowodowych (tj. świadkowie). Od strony przedmiotowej pojęcie znęcania się oznacza zachowanie z czynności pojedynczych, które razem wzięte prowadzą do naruszenia takich dóbr, jak np. zdrowie, wolność osobistą, cześć, mienie. Całe to postępowanie sprawcy ww. czynu określa się całościowo jako znęcanie się. Pozwolę sobie poradzić Pani złożenie zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego z art. 207 K.k.

Czyn z art. 207 § 1 K.k. zagrożony jest karą pozbawienia wolności do lat 5. Zatem karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat 10. Po przeprowadzeniu tego postępowania uzasadnionym byłoby wszczęcie sprawy w przedmiocie kurateli.