Odwołanie warunkowego zwolnienia i zarządzenie wykonania kary

Odwołanie warunkowego zwolnienia przez sąd penitencjarny?

Kwestie dotyczące warunkowego zwolnienia uregulowane zostały w Kodeksie karnym wykonawczym (K.k.w.).

Zgodnie z art. 160 K.k.w.: „§ 1. Sąd penitencjarny odwołuje warunkowe zwolnienie, jeżeli warunkowo zwolniony:

1) w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności,

2) uchyla się od wykonania obowiązków, o których mowa w art. 159 § 2,

3) uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych,

4) w okresie próby rażąco naruszył porządek prawny, w szczególności popełnił inne przestępstwo niż określone w pkt 1 lub została orzeczona inna kara niż określona w pkt 1.

§ 2. Sąd penitencjarny odwołuje warunkowe zwolnienie, jeżeli zwolniony, skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą, w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkującej wspólnie ze sprawcą.

Przesłanki do odwołania warunkowego zwolnienia

Jedynie przesłanka do odwołania warunkowego zwolnienia wymieniona w § 1 pkt  1 oraz w § 2 jest obligatoryjna i po jej spełnieniu sąd nie może odstąpić od wydania takiego orzeczenia. Obligatoryjne odwołanie warunkowego zwolnienia ma miejsce wówczas, gdy skazany w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Rozbieżności występują na tle tego, czy popełnienie innego przestępstwa i orzeczenie innej kary niż wskazana w art. 160 § 1 również musi być stwierdzone prawomocnym wyrokiem. W orzecznictwie można spotkać poglądy, że orzekając co do odwołania przedterminowego zwolnienia z reszty kary, sąd ma prawo – zgodnie z zasadą samodzielności jurysdykcyjnej (art. 8 § 1 K.p.k.) – rozstrzygnąć, czy skazany popełnił czyny zarzucone mu w innym postępowaniu, dotychczas niezakończonym, a nie musi ze swym rozstrzygnięciem oczekiwać na prawomocność wyroku co do tego oskarżenia. Rozstrzygnięcie to jest dokonywane jedynie na użytek postępowania po odwołaniu warunkowego zwolnienia, a nie ma znaczenia dla wyroku w nowym postępowaniu, a więc i dla ewentualnej kary za czyn nowo zarzucony. Warunkowane jest jedynie przytoczeniem racjonalnej argumentacji, w tym dowodów, na których się oparto, odmawiając racji skazanemu, który nie przyznał się do popełnienia czynu ostatnio mu zarzuconego (postanowienie SA w Warszawie z 24 września 2004 r., II AKz 572/2004), postanowienie SA w Krakowie z 8 lipca 1999 r., II AKz 300/99). Odmienne stanowisko wyrazili A. Zoll i J. Lachowski, którzy przyjmują, że popełnienie przestępstwa musi być stwierdzone prawomocnym wyrokiem.

Kara inna niż „określona w pkt 1” to każdy inny rodzaj rozstrzygnięcia w zakresie kary, który nie stanowi kary pozbawienia wolności.

Czy sąd może odstąpić od odwołania warunkowego zwolnienia?

Odwołanie warunkowego zwolnienia z przyczyn wskazanych w art. 160 § 1 pkt 2-4 K.k.w. ma charakter fakultatywny, sąd może bowiem w wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami odstąpić od odwołania.

Okoliczności uzasadniające odwołanie warunkowego zwolnienia muszą wystąpić w okresie próby, natomiast ich ujawnienie i podjęcie decyzji w tym przedmiocie może nastąpić także w okresie dalszych 6 miesięcy. W okresie tym postanowienie o odwołaniu warunkowego zwolnienia musi być nie tylko wydane, lecz także musi się uprawomocnić (uchwała składu 7 sędziów SN z 30 stycznia 1996 r., I KZP 34/95; postanowienie SA w Krakowie z 16 września 1999 r., II AKz[1] 315/99; postanowienie SN z 28 lipca 2009 r., IV KK 196/2009).

W związku z tym, jeżeli czyn został popełniony już po okresie zawieszenia, to nie może on stanowić podstawy do odwołania warunkowego zwolnienia.