Odwołanie od decyzji ZUS do sądu - co z ubezpieczeniem kobiety w ciąży zanim zapadnie wyrok?

Pozorność umowy o pracę – odwołanie do sądu od decyzji ZUS

Kwestie podlegania ubezpieczeniom społecznym przez przyszłe mamy od wielu lat budzą spory na linii ZUS – ubezpieczony.

Owszem, orzecznictwo jasno wskazuje, że: „Jeżeli umowa o pracę została zawarta dla pozoru, nie może ona stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, aby móc stwierdzić, że została zawarta pozorna umowa przy składaniu oświadczeń woli – przy podpisywaniu umowy – obie strony muszą mieć (mają) świadomość, że osoba określona w umowie, jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy. Oznacza to, że strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wynikających z umowy. Innymi słowy, strony stwarzają pozór rzeczywistego dokonania czynności prawnej o określonej treści, podczas gdy tak naprawdę nie chcą wywołać żadnych skutków prawnych lub też wywołać inne, niż w pozornej czynności deklarują.” (wyrok SA w Poznaniu z dnia 6 grudnia 2022 r., sygn. akt III AUa 527/21).

Jednakże, co jest istotne: „Samo zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku chorobowego czy macierzyńskiego, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem, gdyż w prawie ubezpieczeń społecznych nie występuje wzajemność (ekwiwalentność) świadczeń w znaczeniu przyjętym w prawie cywilnym.” (wyrok SA w Warszawie z dnia 14 listopada 2022 r., sygn. akt III AUa 1617/21). Orzecznictwo podkreśla również, że „Tylko nawiązanie stosunku pracy i jej rzeczywiste wykonywanie skutkuje powstaniem stosunku ubezpieczenia.” (wyrok SA w Szczecinie z dnia 19 października 2022 r., sygn. akt III AUa 128/22).

Wskazać należy, że: „Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru (art. 83 K.c. w związku z art. 300 K.p.), a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Nie można zatem przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował.” (wyrok SA w Poznaniu z dnia 28 września 2022 r., sygn. akt III AUa 148/21).

Wobec powyższego w mojej ocenie odwołanie się od decyzji jest słuszne i znajduje podstawy.

Sytuacja ubezpieczonej przed rozstrzygnięciem sądu – ZUS nie może nakazać zwrotu świadczeń

Niemniej jednak znalazła się Pani obecnie w sytuacji zawieszenia. Skoro ZUS nie uznaje podlegania ubezpieczeniom z tytułu umowy o pracę, podstawowym Pani tytułem do ubezpieczenia jest prowadzona jednoosobowa działalność gospodarcza. Jednakże wskazuję, że decyzja nie jest ostateczna, a zatem nie uległa wykonaniu. Bowiem jeśli decyzja podważająca podleganie ubezpieczeniom społecznym jest nieprawomocna, ZUS nie ma podstaw prawnych, aby wydać decyzję o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń. Oczywiście sprawa w sądzie trochę trwa, zatem do tego czasu ZUS nie ma podstaw do podjęcia jakichkolwiek innych działań, w tym do uznania, że powinna Pani opłacać pełne składki z działalności. Gdyby jednak okazało się, że rozstrzygnięcie sprawy sądowej nie będzie dla Pani korzystne, wówczas ZUS zobowiąże Panią do zwrotu wszystkich nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami od nich.

Jednocześnie, wobec niekorzystnego dla Pani rozstrzygnięcia, ZUS będzie mógł ustalić obowiązek podlegania pełnym ubezpieczeniom z tytułu prowadzonej działalności i zobowiązać Panią do uregulowania zaległych składek ZUS z tego tytułu. Sam fakt wystąpienia do pracodawcy o zasiłek macierzyński nie rozwiąże sytuacji, gdyż w przypadku negatywnego rozstrzygnięcia sądu zasiłek też będzie musiała Pani zwrócić.

Zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego z tytułu JDG

W opisanej sytuacji, biorąc pod uwagę niepewność co do rozstrzygnięcia sądu, można by się zabezpieczyć i dokonać zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego z tytułu JDG. Jednakże wskazuję, że w sytuacji, w której zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego (a od tego zależą uprawnienia do zasiłku chorobowego) nastąpiło po terminie (a taka sytuacja będzie miała miejsce u Pani, bo od września 2022 r. jest przerwa w ubezpieczeniu chorobowym z tytułu JDG) ZUS przyjmuje, iż dniem, od którego dana osoba podlega ubezpieczeniu chorobowemu, jest dzień zgłoszenia do ubezpieczeń. Taka sytuacji powoduje, iż na nowo musi rozpocząć bieg okres „wyczekiwania”, od którego uzależnione jest prawo do kolejnych zasiłków.

Zasiłek macierzyński, zwieszenie działalności, „kosiniakowe”

Korzystną informacją dla Pani to, że prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym bez okresu wyczekiwania. Wobec tego, po zgłoszeniu się do ubezpieczenia chorobowego od pierwszego dnia podlegania temu ubezpieczeniu będzie miała Pani prawo do nabycia zasiłku macierzyńskiego.

Może również zawiesić Pani działalność gospodarczą. Póki nie ma prawomocnego rozstrzygnięcia sądu, teoretycznie podlega Pani ubezpieczeniom. Nadto, jeśli chodzi o kwestię podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, tu jedynie Prezes NFZ ma prawo rozstrzygać o ewentualnym podleganiu bądź niepodleganiu ubezpieczeniu. Z Pani opisu wynika, że ZUS zakwestionował podleganie ubezpieczeniom społecznym. Nie mamy natomiast na chwile obecną wiedzy, czy nie przekazał jakichś informacji do NFZ, aby Prezes NFZ ustalił Pani podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jednakże ta kwestia pozostaje w sumie bez znaczenia, gdyż obecnie ma Pani ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej JDG.

W przypadku zawieszenia działalności i niepobierania zasiłku macierzyńskiego będzie przysługiwało Pani prawo do uzyskania „kosiniakowego”, więc to również jest jakaś opcja. Zawieszenie działalności może odbyć się w każdym momencie, z uwagi na fakt, że nie opłaca Pani składki na ubezpieczenie chorobowe, nie wpłynie ten fakt na ewentualne prawo do zasiłku macierzyńskiego, którego z tytułu JDG pobierać Pani nie może na chwilę obecną.