Odwołanie darowizny nieruchomości za dożywocie z powodu braku opieki nad darczyńcami

Możliwość cofnięcia darowizny

Cofnięcie darowizny jest możliwe, jednak z doświadczenia wiem, iż niniejsza czynność jest bardzo trudna do zrealizowania, albowiem trzeba wykazać rażącą niewdzięczność obdarowanego. Zgodnie z treścią art. 898 § 1 Kodeksu cywilnego „Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności”.

Pojęcie rażącej niewdzięczności odnosi się do takiego zachowania obdarowanego, które było skierowane przeciwko darczyńcy świadomie i w nieprzyjaznym zamiarze (por. wyrok SA w Lublinie z 29.01.2013 r., sygn. akt I ACa 697/12). Wyłączone są zatem krzywdy wyrządzone darczyńcy w sposób niezamierzony przez czyny popełnione w uniesieniu bądź rozdrażnieniu, spowodowanym zachowaniem się lub działaniem darczyńcy (por. orzeczenie SN z 2.03.1948 r., sygn. akt KrC 42/48; postanowienie SN z 29.09.1969 r., sygn. akt III CZP 63/69; wyrok SA w Krakowie z 20.12.2012 r., sygn. akt I ACa 1234/12).

Ustalenie niewdzięczności po stronie obdarowanego wymaga analizy motywów określonych zachowań wobec darczyńcy, m.in. ustalenia, czy nie były one powodowane lub wręcz prowokowane przez darczyńcę (por. wyrok SN z 30.9.1997 r., sygn. akt III CKN 170/97; wyrok SA w Łodzi z 17.4.2013 r., sygn. akt I ACa 236/13), a także, jakie jest źródło konfliktu stron (por. wyrok SN z 9.10.2014 r., sygn. akt I CSK 556/13). Warto spojrzeć na wyrok SA w Warszawie z 22.11.2005 r. (sygn. akt VI Ca 527/05), w którym wskazano, że incydentalne sprzeczki, tym bardziej sprowokowane, nie mogą być podstawą odwołania darowizny.

Uznaje się także w orzecznictwie, że nie może być mowy o rażącej niewdzięczności, gdy obdarowany godzi w dobra obdarowanego nawet umyślnie, ale działania te nie wychodzą poza ramy zwykłych konfliktów rodzinnych w określonym środowisku (por. wyrok SA w Szczecinie z 14.04.2005 r., sygn. akt I ACa 60/05; z glosą apr. M. Niedośpiała, OSA 2007, Nr 9, poz. 86, a także wyrok SA w Szczecinie z 17.10.2012 r., sygn. akt I ACa 536/12 oraz wyrok SA w Rzeszowie z 11.10.2012 r., sygn. akt I ACa 262/12).

Jeżeli jednak do takich sytuacji nie dochodziło – to niestety inna forma unieważnienia czynności jest niemożliwa. Jeżeli obdarowani będą wyrażali zgodę na cofnięcie darowizny, to taka czynność może odbyć się u notariusza – jeżeli jednak nie będą wyrażali na to zgody, wymagana jest droga sądowa i wykazanie ich rażącej niewdzięczności względem darczyńców.

Zachowek po śmierci rodziców

Idąc dalej, podnoszę, iż po śmierci rodziców, jeżeli mąż nie uzyska nic z masy spadkowej po rodzicach, będzie mógł dochodzić roszczenia o zachowek od obdarowanych. Mając natomiast na uwadze art. 1000 § 1 Kodeksu cywilnego: „Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny”.

Oprócz tego jednak, jeżeli to tylko mąż opiekuje się teściami, a rodzina brata nie poczuwa się do odpowiedzialności za dziadków, to mąż ma w stosunku do nich roszczenie regresowe w zakresie poniesionych kosztów – związanych z opieką nad rodzicami.