Odszkodowanie od komornika za nieprawidłowe postępowanie egzekucyjne

Skarga na komornika a postępowanie egzekucyjne

Podstawa prawna: art. 889² i nast. (Dz.U.2018.0.1360 t.j.) – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego.

Wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności, chyba że sąd zawiesi postępowanie lub wstrzyma dokonanie czynności. Sąd, uwzględniając skargę, uchyla tylko daną czynność. Nic więcej. Jeśli jednocześnie z wniesieniem skargi na czynności komornika złożono wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego, w ramach którego komornik dokonał skarżonej czynności lub zaniechał dokonania tej czynności, sąd może zawiesić postępowanie. Stosownie do art. 821 K.p.c. sąd może na wniosek zawiesić w całości lub w części postępowanie egzekucyjne, jeżeli złożono skargę na czynności komornika i została uwzględniona. Sąd może jednak odmówić zawieszenia postępowania albo już zawieszone postępowanie podjąć na nowo, jeżeli wierzyciel zabezpieczy naprawienie szkody, jaka wskutek dalszego postępowania może wyniknąć dla dłużnika.

Uchylenie czynności egzekucyjnej sprowadza się przede wszystkim do stwierdzenia, iż czynność ta była wadliwa, nie zawsze natomiast uchylenie to jest równoznaczne z unicestwieniem samej czynności. Zależy to bowiem od rodzaju czynności i skutków, jakie wywarła ona w sferze materialnoprawnej. Jeżeli czynność polegała na wykonaniu tytułu egzekucyjnego, a nie na czynnościach przygotowawczych, unicestwienie czynności nie może nastąpić, może wysunąć się zagadnienie przywrócenia stanu poprzedniego. W postępowaniu egzekucyjnym tego rodzaju przepisów brak. Przepisy te zatem nie upoważniają sądu do tego, by mógł, uchylając czynność komornika w trybie egzekucyjnym, nakazać np. zwrot wyegzekwowanego świadczenia lub przywrócić stan poprzedni.

Uchylenie czynności komornika może nastąpić i z reguły następuje na skutek uchybień formalnych (np. niezawiadomienia dłużnika o terminie czynności, na co powoływano się dodatkowo również w sprawie niniejszej), co nie przesądza o ostatecznym wyniku postępowania egzekucyjnego. Przy rozpoznawaniu skargi na czynności komornika sąd nie może orzec o zwrocie wadliwie wyegzekwowanego świadczenia bądź o przywróceniu poprzedniego stanu. Dłużnik może jedynie, jeżeli czynność ta naruszyła jego prawa materialne, dochodzić przysługującego mu roszczenia we właściwej drodze. Dlatego też należy przyjąć, że wadliwa czynność egzekucyjna powinna być uchylona, chociaż przywrócenie stanu poprzedniego nie może nastąpić w trybie egzekucyjnym.

Jeśli sąd uchylił daną czynność komornika, tylko jedną czynność, a nie uchylił wykonalności wyroku, to komornik może nadal prowadzić egzekucję. Musi dokonać (naprawić) wadliwie dokonaną czynność.

Zwolnienie konta bankowego przez komornika

Nie ma terminu ustawowego na zwolnienie przez komornika konta bankowego. Powinien zrobić to niezwłocznie, przyjmuje się, że nie dłużej niż w ciągu 7 dni. Aczkolwiek żaden przepis nie określa terminu na zwolnienie przez komornika konta bankowego.

Żaden przepis nie uprawnia dłużnika do żądania dwukrotnej kwoty pobranej przez komornika. Jeśli komornik pobierze należność mimo uchylenia wykonalności wyroku, dłużnik może dochodzić od niego zwrotu należności oraz odszkodowania na podstawie art. 36 ustawy o komornikach sądowych (Dz. U. z 2018 r.) „Komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności, a Skarb Państwa jest odpowiedzialny za szkodę solidarnie z komornikiem”.

Natomiast żaden przepis nie upoważnia do żądania sumy dwukrotnie wyższej.

Zapłata opłaty stosunkowej

Odpowiedź na to pytanie jest pozytywna. Tak, komornik po umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie przepisu art. 825 pkt 1 K.c.p. (kiedy już nie może wykonywać czynności prawnych wobec dłużnika) może po dacie postanowienia o umorzeniu zażądać od niego oddzielnym pismem zapłaty opłaty stosunkowej. O ile zachodzą przesłanki do obciążenia strony kosztami postępowania.

Zgodnie z art. 770 K.p.c. [Rozliczenie kosztów]:

„§ 1. Dłużnik zwraca wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Koszty te ściąga się wraz z egzekwowanym świadczeniem. Przepisów art. 98 § 11 i 12 nie stosuje się.

§ 2. Koszty postępowania egzekucyjnego ustala postanowieniem komornik wraz z ukończeniem postępowania egzekucyjnego, jeżeli przeprowadzenie egzekucji należy do niego”.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o kosztach komorniczych „W razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego wierzyciela obciąża opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania. Jeżeli jednak wierzyciel wykaże, że przyczyna umorzenia postępowania egzekucyjnego wiąże się ze spełnieniem świadczenia przez dłużnika w terminie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji albo z zawarciem w tym terminie porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem dotyczącego sposobu lub terminu spełnienia świadczenia, opłata ta obciąża dłużnika. Jeżeli spełnienie świadczenia lub zawarcie porozumienia z wierzycielem nastąpiło po upływie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, obciąża go opłata w wysokości 10% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania”.

Nie ma ustawowego terminu na określenie kosztów postępowania i określenie opłaty stosunkowej. Można zaskarżyć postanowienie, jeśli jest wadliwe – jeśli z treści postanowienia nie wynika, w jaki sposób zostały obliczone opłaty wymienione w jego treści, czyli nie spełnia wymogów określonych w art. 327¹ § 1 K.p.c., mającego zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym w zw. z art. 13 § 2 K.p.c. Jeśli z uzasadnienia nie wynika bowiem w oparciu o jaką kwotę, liczoną na jaki dzień, komornik wyliczył opłaty egzekucyjne. Postanowienie o ustaleniu kosztów postępowania egzekucyjnego nie powinno ograniczać się jedynie do przytoczenia przepisów prawa, lecz dodatkowo ma również obowiązek wyjaśnić zasady ich zastosowania oraz przedstawić sposób wyliczenia ustalonych kosztów.

Uzyskanie odszkodowania od komornika

Jeśli komornik przekroczył swoje kompetencje i pobrał nienależnie opłaty – może Pan wystąpić przeciwko komornikowi z roszczeniem odszkodowawczym. To, że Pan nie widzi, skąd wynika kwota, nie oznacza, że jest nieprawidłowo pobrana, a komornik naruszył przepisy ustawy. O zaskarżeniu czynności komornika pisałam powyżej.

„Zgodnie z art. 23 u.k.s.i.e. komornik jest obowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności; zastępca komornika ponosi odpowiedzialność jak komornik w zakresie czynności, które wykonywał. Komornik sądowy ma status funkcjonariusza publicznego, ale wykonuje czynności na własny rachunek (art. 3 i 3a u.k.s.i.e.). Nie ma sporu ani w doktrynie, ani w judykaturze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2001 r., sygn. akt II CKN 250/99), że zarówno pod rządem art. 769 K.p.c. uchylonego z dniem 27 stycznia 2004 r., jak i w okresie, gdy podstawę odpowiedzialności komornika stanowi wyłącznie art. 23 u.k.s.i.e., odpowiedzialność ta ma zawsze charakter osobisty – odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi nie komornik, który pełni tę funkcję w czasie wytoczenia pozwu, lecz komornik, którego czynności lub zaniedbania wyrządziły szkodę. Komornik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę poniesioną wskutek bezprawnego pobrania opłat egzekucyjnych, od daty uprawomocnienia postanowienia komornika o ustaleniu kosztów egzekucji (art. 442¹ § 1 K.c.)” – wyr. SN z dnia 30 października 2014 r., sygn. akt II CSK 60/14).

Żaden przepis nie pozwala na żądanie automatycznie sumy dwukrotnie wyższej. Aby można było dochodzić odszkodowania, musi nastąpić szkoda. Wymierna szkoda możliwa do udowodnienia. Dokonując interpretacji przepisu z art. 481 K.c. jako podstawy wyliczenia szkody, zapoznawszy się z wypowiedziami judykatury, należy przywołać wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2008 r. (sygn. akt III CSK 393/07), iż wyliczenie szkody jako sumy wynikającej z odsetek ustawowych w następstwie opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego może stanowić podstawę wyliczenia szkody również w zakresie zobowiązań wynikających z czynów niedozwolonych. W powołanym wyroku szkoda taka jest określana mianem „minimalnej”, a ułatwienie w takim obliczeniu szkody wynika właśnie z treści powołanego przepisu, gdzie mowa o tej należności nawet wówczas, gdy szkoda w inny, wyliczalny sposób – nie powstała. Należy odnieść się do kolejnej przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej organu egzekucyjnego, tj. adekwatnego związku przyczynowego między szkodą a zdarzeniem ją powodującym, przy uwzględnieniu okoliczności podejmowanych również przez powoda w aspekcie ewentualnego oznaczenia zakresu szkody.

Zgłoszenie działań komornika do prokuratury

Sam fakt pobrania przez komornika niesłusznie określonej kwoty nie musi oznaczać odpowiedzialności karnej. Ponieważ pytanie ma charakter abstrakcyjny, nieodnoszący się do żadnej konkretnej sytuacji, wskazuję, że komornik może ponosić odpowiedzialność karną na podstawie kolejnych przepisów:

• dotyczących przestępstw powszechnych: kradzieży (art. 278 K.k.), przywłaszczenia (art. 284 K.k.). Jednak, zajmując środki na koncie, komornik nie popełnia przestępstwa kradzieży ani przywłaszczenia.
• dotyczących umożliwienia pociągania funkcjonariuszy publicznych: sprzedajność (art. 228 K.k.), tj. tzw. łapówkarstwo, nadużycie pełnionej funkcji (art. 231 K.k.), ujawnienie tajemnicy służbowej (art. 266 K.k.) i fałszerstwo intelektualne dokumentu (art. 271 K.k.).