Odrzucenie spadku 2 lata po śmierci

Jak uchylić się od skutków braku złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku?

Na wstępie wskazać należy, że oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest czynnością prawną nieodwołalną, stąd też oświadczenie spadkobiercy, mające na celu anulowanie skutków wcześniejszej czynności, jest dotknięte nieważnością. Oznacza to, że jeżeli minął już termin na złożenie stosownego oświadczenia, tak jak w przypadku Pani córki, nie da się go już przywrócić, a Pani córka przyjęła spadek wprost, czyli z pełną odpowiedzialnością za wszystkie długi zmarłej osoby.

Wiadomo, że Pani córka nie odrzuciła spadku po Pani bracie, a więc nabyła spadek wprost, co jest równoznaczne z ponoszeniem odpowiedzialności za długi spadkowe całym swoim majątkiem. Spadek to nie tylko aktywa, ale i również pasywa, czyli długi. Pani córka odziedziczyła zatem spadek po zmarłym pod warunkiem że nie miał on dzieci lub żony albo osoby te również odrzuciły spadek.

W tej sytuacji jedyną rzeczą, jaką można zrobić, to starać się udowodnić przed sądem, że nie odrzucając spadku w przepisowym terminie działała Pani córka pod wpływem błędu, będąc przekonaną, że spadek po zmarłym nie jest obciążony długami.

Niezłożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w ustawowym terminie

Na tej podstawie może Pani córka starać się uchylić od skutków braku złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku. Zgodnie z Kodeksem cywilnym:

„Art. 1019. § 1. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;

2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

§ 2. Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.

§ 3. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd”.

Art. 1019 dotyczy tylko dwóch wad oświadczenia woli: błędu i groźby. Nakazuje on do tych dwóch wad stosować przepisy o wadach oświadczenia woli (czyli art. 84–88) ze zmianami w tym przepisie przewidzianymi (o czym niżej). Nie znaczy to jednak, by w rozważanym tutaj zakresie pozbawiona była znaczenia wada oświadczenia woli z art. 82 (brak świadomości lub swobody).

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku z powodu błędu

Do błędu, jako podstawy uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, mają zastosowanie art. 84, 86 i 88 ze zmianami wynikającymi z art. 1019. Spadkobiercy przysługuje przewidziane w art. 88 uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia, o które chodzi, jeżeli:

składający był w błędzie co do treści czynności prawnej (art. 84 § 1 zdanie 1),

błąd był istotny (art. 84 § 2) zarówno subiektywnie, jak i obiektywnie.

Ograniczenie możności uchylenia się z art. 84 § 1 zdanie 2, obejmujące czynności prawne, przy których oświadczenie woli jest skierowane do oznaczonej osoby, nie ma zastosowania do omawianej czynności prawnej.

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku z powodu błędu lub groźby może nastąpić jedynie w terminach określonych w art. 88 § 2. Oświadczenie o uchyleniu się powinno być złożone przed sądem spadku (art. 1019 § 1 pkt 1 w powiązaniu z art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego; zob. też art. 690 tego Kodeksu).

Prawo do uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wygasa, w przypadku błędu, po upływie roku od jego wykrycia. Nie ma natomiast znaczenia, czy jest ono wykonywane po stwierdzeniu nabycia spadku lub po dziale spadku, czy też przed tymi zdarzeniami.

Odrzucenie spadku przed sądem w postępowaniu o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli

Wskazane jest zatem możliwie jak najszybsze wystąpienie z tym do sądu. Jednocześnie (przed tym samym sądem) powinna Pani córka oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca (art. 1019 § 1 pkt 2). W przypadku braku takiego oświadczenia uchylenie byłoby bezskuteczne. Uchylenie staje się skuteczne dopiero z chwilą zatwierdzenia przez sąd (art. 1019 § 3).

Zgodnie z art. 690 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego w razie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku sąd przeprowadza rozprawę. Przeprowadzenie rozprawy ma na celu ustalenie, czy w konkretnej sprawie brak złożonego oświadczenia miał miejsce pod wpływem błędu lub groźby. Ciężar dowodu spoczywa na spadkobiercy czyli Pani córce. Jeżeli uda się Pani córce przekonać sąd, że przyjmując spadek po zmarłym działała ona pod wpływem błędu co do faktycznego stanu spadku (nie wiedziała, że jest on obciążony długami), sąd zatwierdzi uchylenie się Pani córki od skutków prawnych złożonego oświadczenia (lub oświadczenia niezłożonego ze skutkami z art. 1015).

Reasumując, Pani córka na dzień dzisiejszy musi niezwłocznie złożyć oświadczenie w sądzie (właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego) o tym, że działała Pani córka pod wpływem błędu, nie odrzucając spadku i przyjmując go wprost. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu – z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby – z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Jeżeli uda się Pani córce odrzucić spadek przed sądem w postępowaniu o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli, wówczas w świetle prawa będzie Pani córka traktowana tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku po zmarłym, a więc nic po nim nie odziedziczy.