Odrzucenie przez ZUS wniosku o świadczenie rehabilitacyjne

Czy osobie uprawnionej do emerytury przysługuje świadczenie rehabilitacyjne?

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 1999 r. Nr 60, poz. 636 z późn. zm.) „świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy”.

Stosownie jednak do art. 18 ust. 7 ustawy „świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonego na podstawie odrębnych przepisów”.

Zgodnie z powyższym jako że pobiera Pan świadczenie przedemerytalne, odmowa przyznania świadczenia rehabilitacyjnego wydana została zgodnie z prawem.

Rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem niezdolnym do pracy wskutek choroby?

Z treści pytania wynika, że w dalszym ciągu jest Pan niezdolny pracy. W związku z tym należy zwrócić szczególną uwagę na art. 53 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; w skrócie K.p.), zgodnie z którym „pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:

1. dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
2. dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową”.

Jako że świadczenie rehabilitacyjne nie zostało Panu przyznane, to okres ochronny, czyli zakaz rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z chorym pracownikiem bez jego winy, obejmował więc w sytuacji opisanej w pytaniu 182 dni podstawowego okresu zasiłkowego.

Oznacza to, że okres ochronny w Pana przypadku już upłynął. W związku z powyższym pracodawca będzie miał prawo rozwiązać z Panem umowę o pracę w trybie art. 53 K.p.

Skierowanie na kontrolne badanie lekarskie po zakończeniu zwolnienia lekarskiego

Jeżeli nie otrzymał Pan świadczenia rehabilitacyjnego i po zakończeniu zwolnienia lekarskiego stawi się Pan do pracy, pracodawca będzie zobowiązany do skierowania Pana na kontrolne badania lekarskie, mające na celu stwierdzenie Pańskiej zdolności do wykonywania pracy. Jeżeli okaże się, że nadal jest Pan niezdolny do pracy, pracodawca, jak już wyżej wspomniałam, może wypowiedzieć umowę w trybie art. 53 K.p.

Pracownik, który wyczerpał okres zasiłkowy i nie otrzymał z ZUS-u decyzji przyznającej mu świadczenie rehabilitacyjne ani nie przedstawił dopuszczenia do pracy od lekarza medycyny pracy, nie korzysta z ochrony stosunku pracy. Zgodnie z art. 53 § 1 K.p. pkt 1b pracodawca może go zwolnić bez wypowiedzenia. I taką podstawę wpisuje mu w świadectwie pracy.

Warunkiem koniecznym, umożliwiającym rozwiązanie umowy, jest jednak to, aby po okresie ochronnym pracownik był nadal niezdolny do pracy. Jeśli bowiem po tym czasie pracownik zgłosi pracodawcy swoją gotowość do podjęcia zatrudnienia na skutek odzyskania zdolności do pracy, pracodawca nie będzie mógł skorzystać już z powyższego uprawnienia.

Jeżeli pracodawca zdecydowałby się wypowiedzieć Panu umowę o prace, to powinien w miarę możliwości ponownie zatrudnić Pana, jeżeli w okresie 6 miesięcy od rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu pozostawania przez wymieniony wyżej okres w niezdolności do pracy zgłosi Pan swój powrót do pracy niezwłocznie po ustaniu tych przyczyn. Pracodawca będzie miał obowiązek w takim przypadku skierować Pana na kontrolne badania lekarskie.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 10.09.1976 r. „w razie niewykonania obowiązku zatrudnienia przez zakład pracy byłemu pracownikowi przysługuje roszczenie o nawiązanie stosunku pracy oraz o odszkodowanie za okres pozostawania bez pracy od chwili zgłoszenia się do pracy. Roszczenie o nawiązanie umowy o pracę nie powstaje, jeżeli przyczyna rozwiązania umowy z art.53 §1 kp tj. (niezdolność do pracy) nadal trwa”.

Pracodawca nie ma jednak obowiązku rozwiązywać z Panem umowy. Gdyby w dalszym ciągu był Pan niezdolny do pracy, a pracodawca jednak nie zdecydowałby się na rozwiązanie z Panem umowy na podstawie powyższych przepisów, to pozostawałby Pan w stosunku pracy, ale bez prawa do wynagrodzenia, jak również bez prawa do świadczeń chorobowych. Mógłby Pan przebywać na zwolnieniu chorobowym, jednak Pana nieobecność w pracy mogłaby być traktowana jako nieobecność usprawiedliwiona niepłatna – i jako taka powinna być zgłaszana do ZUS-u na druku ZUS-RSA z kodem przerwy w opłacaniu składek 151.

Zgodnie bowiem z art. 8 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa „zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży — nie dłużej niż przez 270 dni”. W Pana przypadku ten okres został wyczerpany.

Czy okres niezdolności do pracy wpływa na wymiar przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego?

Różne są opinie w doktrynie na temat urlopu wypoczynkowego, jednak według najnowszych poglądów okres niezdolności do pracy z powodu choroby nie wpływa na wymiar przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego.

Oznacza to, że nawet jeśli pracownik nie przepracował w danym roku ani jednego dnia z wyżej wymienionych powodów, przysługuje mu urlop wypoczynkowy w pełnym wymiarze.

Do niedawna powszechna była interpretacja, że urlopu wypoczynkowego można udzielić tylko pracownikowi zdolnemu do pracy na danym stanowisku. Jeśli zatem pracownik przed urlopem wypoczynkowym przebywał na zwolnieniu lekarskim dłużej niż przez 30 dni – pracodawca miał najpierw obowiązek skierować go na badania kontrolne i dopiero po stwierdzeniu braku przeciwwskazań do wykonywania dotychczasowej pracy mógł udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego (zaległego lub bieżącego).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28.03.2008 r. (sygn. akt II PK 214/07) orzekł jednak, że celem kontrolnych badań lekarskich, którym ma zostać poddany pracownik po trwającej dłużej niż 30 dni chorobie, jest wskazanie, że pracownik ten jest zdolny do kontynuowania pracy na danym stanowisku. Urlop wypoczynkowy zaś polega na niewykonywaniu pracy. Nie można więc uznać, że niezbędnym warunkiem rozpoczęcia urlopu jest przeprowadzenie kontrolnych badań lekarskich. Badania te są niezbędne przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, natomiast nieprzeprowadzenie ich przed urlopem nie pozostaje w sprzeczności z istotą urlopu wypoczynkowego.

W opisanym w pytaniu przypadku nie ma zatem przeszkód, aby udzielić Panu urlopu wypoczynkowego, ale dopiero po zakończeniu zwolnienia lekarskiego.

Zasiłek chorobowy

Co do „nowego zasiłku chorobowego”, to zgodnie z art. 8 i 9 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby, nie dłużej jednak niż przez 182 dni.

Do okresu, o którym mowa wyżej, zwanego dalej „okresem zasiłkowym”, wlicza się wszystkie okresy nieprzerwanej niezdolności do pracy.

Ponadto do okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni.

Zgodnie z powyższym, „nowy” okres zasiłkowy powstanie dopiero, jeżeli odstęp pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem nowej niezdolności do pracy wyniesie więcej niż 60 dni. Musi powstać 60-dniowa przerwa pomiędzy kolejnymi zwolnieniami, aby ponownie uzyskać prawo do świadczeń chorobowych. Oczywiście powyższe ma zastosowanie w przypadku, gdy pracodawca nie zdecyduje się na rozwiązanie umowy na podst. art. 53 K.p.

Dodam jeszcze, że urlop jest jedną z instytucji zabezpieczających prawo pracownika do wypoczynku (art. 14 K.p.), gwarantowanego w art. 66 Konstytucji. Niezdolność do pracy wyłącza możliwość wykorzystania urlopu zgodnie z jego przeznaczeniem w każdym przypadku. Urlop przypadający w okresie niezdolności do pracy z istoty swej nie może spełnić przypisanych mu funkcji. Zakaz ten skierowany jest do pracodawcy i ma charakter stanowczy, co znaczy, że nie może go uchylić ewentualna zgoda pracownika.

Pracodawca jest zobowiązany w takim przypadku udzielić w terminie późniejszym pozostałej części urlopu. Zgodnie z brzmieniem art. 166 K.p. „część urlopu niewykorzystaną z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi w terminie późniejszym”.

Jeżeli jednak nawet pracodawca udzieli Panu urlopu po zakończeniu zwolnienia lekarskiego (jak wcześniej pisałam, różne są opinie i interpretacje co do możliwości udzielania urlopu pracownikowi niezdolnemu w dalszym ciągu do pracy – pracodawca może też uwarunkować udzielenie urlopu od zaświadczenia, że jest już Pan zdrowy), a na urlopie Pan zachoruje, to w związku z tym, że wyczerpany został okres zasiłkowy, nie otrzyma Pan wynagrodzenia ani zasiłku chorobowego.