Odrzucenie spadku w imieniu małoletnich, jak postępować, gdy drugi rodzic utrudnia procedurę?

Rozstrzygnięcie o odrzuceniu spadku przez sąd

Uprzejmie wskazuje, że podstawą prawną do udzielenia odpowiedzi na zapytanie jest ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Zgodnie z art. 97 § 1 „jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania”. W kontekście Pani zapytania istotny jest § 2 stanowiący, iż „o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy”. Właśnie taka sytuacja ma miejsce w Pani przypadku. Aktualnie zmieniły się przepisy i odrzucenie spadku w imieniu małoletnich nie wymaga zezwolenia sądu. Natomiast wymaga obowiązkowego udziału przed notariuszem (konsulem) obojga rodziców. Z opisu wskazanego przez Panią wynika, że małżonek nie stawi się na wezwanie. Wobec powyższego powinna Pani wystąpić do sądu rodzinnego (aktualnie sąd prowadzący postępowanie o rozwód) z wnioskiem o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka.

Postępowanie w przedmiotowej sprawie wszczynane jest na wniosek. Opłata sądowa od wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego wynosi 100 zł. Przez istotne sprawy dziecka należy rozumieć zarówno dokonywanie czynności faktycznych, jak i czynności prawnych. Zgoda sądu opiekuńczego wydana na podstawie art. 97 § 2 „zastępuje zgodę drugiego rodzica na wystąpienie do sądu o rozstrzygnięcie istotnej sprawy dziecka”, a jej brak prowadzi do oddalenia wniosku (powództwa) (zob. postanowienie SN z 3.06.2011 r., sygn. akt III CSK 259/10).

Termin na odrzucenie spadku

Jeżeli chodzi o termin, to w tym zakresie należałoby się odwołać do orzecznictwa, które obowiązywało na gruncie poprzednich przepisów, kiedy to konieczne było uzyskanie zgody sądu na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 22 maja 2018 r., sygn. akt. III CZP 102/17: „Złożenie przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka”. Nadto w tej samej uchwale Sąd Najwyższy wskazał, że „termin przewidziany w art. 1015 § 1 k.c. nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania oświadczenie małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, chyba że termin ten jeszcze nie upłynął”.

Oznacza to, że jeżeli złożył Pani wniosek o wyrażenie zgody przez sąd rodzinny na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zwykły zarząd majątkiem dziecka przed upływem 6 miesiąca od daty, w której odrzuciła Pani spadek, to nawet jeśli termin 6 miesięcy upłynie w czasie trwania postępowania, to oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletnich może Pani złożyć niezwłocznie po uprawomocnienia się postanowienia w przedmiocie wyrażenia zgody przez sąd na dokonanie tej czynności nawet gdy termin 6 miesięcy już upłynął. Dopiero kiedy dysponuje Pani prawomocnym postanowieniem sądu, tj. takim, od którego nie przysługuje środek odwoławczy, w którym sąd wyraża zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich, to może Pani udać się do notariusza celem złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej ojca

Nie bez znaczenia będzie miała ta sprawa dla przyszłego orzeczenia o wykonywaniu władzy rodzicielskiej przez małżonka nad dziećmi. Sąd może ograniczyć tę władzę, a nawet jej pozbawić, jeżeli uzna, że interes małoletnich jest w tym zakresie zagrożony.

Zatem powinna Pani jak najszybciej wystąpić do sądu z wnioskiem, jednocześnie opisując, dlaczego nie może Pani tego wykonać poza sądem.