Odrzucenie spadku przez dziecko bez polskiego obywatelstwa

Sprawy, w których występuje tak zwany element obcy, międzynarodowy, z reguły należą do spraw bardziej skomplikowanych, trudniejszych, niż te, w których występują tylko obywatele jednego państwa. Trzeba wówczas z reguły sięgnąć do więcej niż jednej ustawy, a nieraz również do umowy międzynarodowej. Dlatego trzeba zachować szczególną staranność w przypadkach, gdy w grę mogą wchodzić przepisy np. prawa prywatnego międzynarodowego lub też przepisy państwa obcego.

Odrzucenie spadku w imieniu dziecka – w prawie polskim

Na wstępie należy zauważyć, że w świetle prawa polskiego jak najbardziej możliwe jest odrzucenie spadku celem uniknięcia długów spadkowych lub też z innych względów. W przypadku dziedziczenia ustawowego (jak rozumiem takie ma miejsce w Państwa przypadku), zgodnie z treścią art. 1020 Kodeksu cywilnego osoba odrzucająca spadek traktowana jest, jakby nie dożyła do otwarcia spadku, co z kolei odsyła do art. 931 § 2 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim gdy dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, jego udział przypada jego dzieciom. W takiej sytuacji Państwa syn dziedziczyłby spadek. Należy tu zaznaczyć, że dziedziczyłby on z dobrodziejstwem inwentarza, czyli ponosiłby odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości stanu czynnego spadku (czyli od wartości spadku odejmuje się wartość długów, a jeśli długi są większe niż majątek spadkowy, wówczas nie ponosi żadnej odpowiedzialności). Zgodnie z prawem polskim Państwo musieliby uzyskać, zgodnie z art. 156 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodę sądu rodzinnego na odrzucenie spadku w imieniu dziecka, gdyż wymagana jest ona przy wszystkich ważniejszych sprawach dotyczących majątku dziecka. Wniosek taki należy złożyć do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, w braku takiego – sądu rejonowego dla miasta stołecznego Warszawy. Ewentualną przeszkodą przy uzyskaniu takiej zgody wcale nie byłby brak polskiego obywatelstwa, ale kwestia ustalenia, czy taka decyzja byłaby najlepsza ze względu na dobra Pani dziecka. Sąd może inaczej do tego podchodzić i uznać, że w tym przypadku lepsze byłoby dla niego np. przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, gdyż nie pozbawiałoby go prawa do spadku.

Właściwość prawa polskiego do rozstrzygnięcia sprawy

Kwestie dotyczące ustalenia właściwego prawa w sytuacjach z tak zwanym elementem międzynarodowym reguluje w Polsce ustawa prawo prywatne międzynarodowe. W tej kwestii jednak ustawa ta, w art. 66a odsyła do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń dotyczących dziedziczenia. Bardzo istotny jest tu art. 4 rozporządzenia. Ustalono w nim, że sąd państwa, w którym zmarły miał miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci, jest właściwe co do rozstrzygania co do ogółu spraw dotyczących spadku. Czyli jeśli dziadek mieszkał w Polsce, właściwe winno być prawo polskie. Jednakże rozporządzenie zawiera również pewien bardzo istotny wyjątek – w art. 13 zawarto zapis, że oprócz sądu, który miał jurysdykcję do orzekania w danej sprawie spadkowej, do przyjęcia oświadczenia w kwestii odrzucenia lub przyjęcia spadku właściwy jest również sąd w państwie zwykłego pobytu osoby, która mogłaby złożyć oświadczenie w sprawie przyjęcia spadku. Innymi słowy – jeśli Państwa miejsce pobytu mieści się w Irlandii, mogą Państwo również tam złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.

Jako że zarówno Polska, jak i Irlandia są państwami członkowskimi Unii Europejskiej, przepisy niniejszego rozporządzenia mają tu zastosowanie. Mogą więc Państwo zrobić to w Polsce lub, zgodnie z rozporządzeniem, w państwie swojego pobytu (jak rozumiem, jest to Irlandia, jeśli się mylę, proszę o poprawienie mnie).

Prawo obce a sprawy spadkowe

Odpowiedź została opracowana w oparciu o prawo polskie oraz rozporządzenie, które stało się jego częścią. Nie jest możliwe w ramach tej porady opracowanie na podstawie prawa irlandzkiego, dlatego nie będę się w ogóle do niego odnosiła.

Reasumując – zgodnie z wyżej wymienionymi przepisami możliwe jest dokonanie tej czynności zgodnie z procedurami prawa polskiego albo według prawa państwa, gdzie Państwo aktualnie przebywacie zgodnie z przepisami tego kraju. W Polsce nie jest możliwe odrzucenie spadku w imieniu dziecka przed notariuszem, konieczna jest zgoda sądu rodzinnego. Muszą Państwo dowiedzieć się, jak wygląda sytuacja w miejscu Państwa pobytu.