Odrzucenie spadku po bratanku

Określenie kolejności dziedziczenia

Kodeks cywilny w wyraźny sposób określa grupy spadkobierców ustawowych, które kolejno dochodzą do dziedziczenia po spadkodawcy. W pierwszej kolejności powołane są do dziedziczenia dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Porządek, w jakim dziedziczą poszczególne osoby, zgodnie z art. 931–935 ustawy Kodeks cywilny wygląda następująco.

W przypadku, gdy zmarły pozostawił potomstwo dziedziczą jego dzieci, a jeżeli nie dożyły otwarcia spadku – wnuki, prawnuki itd. oraz małżonek. W takiej sytuacji zstępni i małżonek dziedziczą w częściach równych, z tym jednak, że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 spadku, co ma znaczenie, gdy zmarły pozostawił więcej niż troje dzieci.

W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił potomstwa dziedziczy małżonek oraz rodzice, przy czym udział małżonka wynosi połowę spadku. W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił potomstwa i jeden z rodziców nie żyje, dziedziczy:

• małżonek,
• żyjący rodzic,
• rodzeństwo, a jeżeli któreś z nich nie dożyło otwarcia spadku – ich zstępni, przy czym udział spadkowy małżonka dziedziczącego wraz z żyjącym rodzicem, rodzeństwem lub ich zstępnymi wynosi połowę.

W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił potomstwa, małżonka, rodziców, rodzeństwa bądź zstępnych rodzeństwa:

• dziadkowie, w częściach równych,
• jeśli dziadkowie nie dożyli otwarcia spadku, ich miejsce zajmują ich zstępni (stryjowie, wujowie, ciotki).

W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił nikogo z wymienionych powyżej uprawnieni do dziedziczenia są pasierbowie, a w przypadku ich braku dziedziczy gmina lub Skarb Państwa.

Powołanie do dziedziczenia krewnych z czwartej grupy

Z opisanego przez Panią stanu faktycznego wynika, że znajduje się Pani w czwartej z wymienionych grup. Oznacza to, że zostanie Pani powołana do dziedziczenia w przypadku braku krewnych z grup wcześniejszych, bądź w przypadku, gdy wszystkie osoby powołane do dziedziczenia z tych grup odrzucą spadek. W prawie cywilnym zasadą jest, iż osoba, która odrzuciła spadek, traktowana jest tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku.

Jeżeli chodzi o majątek spadkowy, spadkobierca ma trzy drogi postępowania. Zgodnie z art. 1012 może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.

Termin na przyjęcie lub odrzucenie spadku

Zgodnie z art. 1015 oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Wyłączona jest możliwość odwołania złożonego oświadczenia. Termin ten dla spadkobierców rozpoczyna się z dniem, w którym dowiedzieli się oni o tytule swego powołania. Z reguły będzie to dzień dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy. Jednakże w Pani przypadku będzie to dzień, w którym Pani jako spadkobierca powołana w dalszej kolejności dowiedziała się o odrzuceniu spadku przez osoby wyprzedzające Panią przy dziedziczeniu ustawowym. Brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Ten sześciomiesięczny termin jest zachowany, gdy przed jego upływem zostanie złożone oświadczenie w sądzie lub przed notariuszem. Zgodnie z postanowieniem SN z dnia 20 lutego 1963 r., sygn. akt I CR 109/63, do zachowania terminu wystarczy wniesienie do sądu lub państwowego biura notarialnego, chociażby niewłaściwego, podpisanego przez spadkobiercę i zawierającego niezbędne dane oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Przyjęcie spadku i odpowiedzialność za długi spadkowe

Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku.

W razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia. Natomiast w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

Gdzie złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku?

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym, a także przez pełnomocnika, lecz warunkiem ważnego pełnomocnictwa do złożenia takiego oświadczenia jest jego forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym.

Obowiązkiem notariusza, a także sądu, gdy nie jest to sąd, w którego okręgu mieszkał spadkodawca jest niezwłoczne przesłanie oświadczeń, wraz z załącznikami, do sądu spadku. Oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku mogą być również składane w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku.

Co powinno zawierać oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?

Zgodnie z art. 641 Kodeksu postępowania cywilnego „oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno zawierać:

1) imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania;

2) tytuł powołania do spadku;

3) treść złożonego oświadczenia”.

Powinno również zawierać wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych, jak również wszelkich testamentów, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne, oraz danych dotyczących treści i miejsca przechowania testamentów. Przy oświadczeniu należy złożyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu, jeżeli dowody te nie zostały już poprzednio złożone.

Poinformowanie osób powołanych do dziedziczenie o odrzuceniu spadku

O przyjęciu lub odrzuceniu spadku zawiadamia się wszystkie osoby, które według oświadczenia i przedstawionych dokumentów są powołane do dziedziczenia, choćby w dalszej kolejności. Zawiadomienie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku osób wymienionych w komentowanym przepisie jest czynnością wykonawczą będącą następstwem złożonego przez spadkobiercę oświadczenia. Sąd spadku dokonuje zawiadomień bezpośrednio po przesłaniu mu oświadczeń wraz z załącznikami, chyba że nie został złożony akt zgonu spadkodawcy; w takim przypadku sąd spadku wyznacza spadkobiercy odpowiedni termin i wstrzymuje się z zawiadomieniem do czasu przedstawienia aktu zgonu. Zawiadomienie osób powołanych odbywa się według składanych oświadczeń.

Tak więc, mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, iż z chwilą, kiedy powzięła Pani wiadomość o odrzuceniu spadku przez osoby wyprzedzające Panią przy dziedziczeniu ustawowym po bratanku, rozpoczął bieg sześciomiesięczny termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. W takim wypadku, chcąc uniknąć ewentualnych długów spadkowych, powinna Pani złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku.