Odrzucenie spadku a polisa OC za pozostawiony samochód

Konsekwencje odrzucenia spadku

Zacznijmy od zacytowania artykułu 1024 Kodeksu cywilnego (K.c.):

„§ 1. Jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika.

§ 2. Uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne można żądać w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, lecz nie później niż przed upływem trzech lat od odrzucenia spadku.”

Artykułem 1024 K.c. ustawodawca zakończył (zapewne Pani już znane) przepisy o oświadczeniach co do spadku (art. 1012 i następne K.c.). Proszę zwrócić uwagę także na treść artykułu 1020 K.c.: „Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.”. Z powyższego (w tym z przedstawionego opisu sytuacji), wynika, że odnośny samochód – wchodzący w skład spadku po Pani mężu – jest dla Pani oraz dla Pani dzieci rzeczą cudzą. Dlatego w zaistniałej sytuacji wszyscy Państwo są dla każdego składnika spadku (art. 922 K.c.) innymi osobami w rozumieniu artykułu 140 K.c., który stanowi: „W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.”. Odnośny samochód jest rzeczą cudzą – należącą do spadkobierców (art. 935 K.c.), ktokolwiek okaże się spadkobiercą, więc dalsze posiadanie go lub używanie może być ryzykowne.

Odrzucenie spadku po mężu a wezwanie do opłaty OC za samochód pozostawiony po spadkodawcy

Zakładam, że po Pani mężu ma miejsce dziedziczenie ustawowe (art. 931 i następne K.c.). Po odrzuceniu spadku przez Panią oraz przez dzieci spadkodawcy ta sprawa przestaje być Państwa sprawą – należy jedynie dopełnić określonych formalności, także z uwagi na ryzyko mogące wiązać się z treścią wyżej zacytowanego artykułu 1024 K.c. Skoro jakiś majątek (przynajmniej przedmiotowy samochód) został po spadkodawcy, a do oficjalnego stwierdzenia nabycia spadku jeszcze daleko, to należy niezwłocznie powiadomić „sąd spadku” o sytuacji – w tym przesłać otrzymany blankiet wpłaty albo przynajmniej jego kopię oraz powiadomić sąd o wszystkich pozostałych składnikach majątku spadkowego i zawnioskować do sądu o zabezpieczenie spadku. Zabezpieczenie spadku uregulowano w art. 633 i następnych Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.); prawdopodobnie w tej sytuacji zachodzi przesłanka zabezpieczenia spadku z urzędu, przewidziana w artykule 635 § 3, który brzmi: „Zabezpieczenia spadku dokonuje się z urzędu, jeżeli sąd poweźmie wiadomość, że: 1) spadkobierca jest nieznany, nieobecny lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych i nie ma ustawowego przedstawiciela;”. Sąd spadku trzeba niezwłocznie poinformować oficjalnie o sytuacji, np. składając (za pokwitowaniem przyjęcia) pismo w sądowym biurze podawczym lub wysyłając pismo listem poleconym (najlepiej „za zwrotnym potwierdzeniem odbioru”). Sąd jest uprawniony zdecydować o tym, u kogo mają znajdować się składniki majątku spadkowego (np. przedmiotowy samochód) oraz czy i przez kogo mogłyby być używane; sąd jest także uprawniony zdecydować np. o sprzedaży samochodu (zapewne w trybie licytacyjnym, by pozostałe, po odliczeniu kosztów, pieniądze mogły służyć zaspokojeniu wierzycieli spadku), jak również zdecydować o ewentualnym wyrejestrowaniu pojazdu. Osoby, które spadek odrzuciły, nie są uprawnione decydować o składnikach majątku spadkowego. Co więcej, poza ryzykiem związanym z ww. artykułem 1024 K.c. (którego to ryzyka zapewne Państwo chcą uniknąć), w grę mogłyby wchodzić inne problemy; tytułem przykładu: roszczenie spadkodawcy (ktokolwiek się nim okaże) o wynagrodzenie (art. 224 i następne K.c.) za bezumowne korzystanie z rzeczy cudzej (np. z owego pojazdu), a może nawet obwinianie o przywłaszczenie cudzej rzeczy – to zaś może być nawet przestępstwem, stypizowanym w artykule 284 Kodeksu karnego (K.k.). W przepisach prawnych nie określono wprost, czy osoba odrzucająca spadek powinna kontaktować się z wierzycielem lub przedstawicielem wierzyciela spadku. Określone względy (np. rzetelność) mogą przemawiać np. za korespondencyjnym (jak wyżej) powiadomieniem wierzyciela o sytuacji, ale trudno byłoby wskazać przepis prawny jednoznacznie to nakazujący, więc proszę dokonać wyboru. Sąd spadku trzeba niezwłocznie zawiadomić.

Wyrejestrowanie i sprzedaż auta po śmierci właściciela

Jeżeli Pani jest współwłaścicielką odnośnego samochodu (choć został on zarejestrowany wyłącznie na dane osobowe Pani męża), to w grę mogłoby wchodzić wytoczenie przewidzianego artykułem 189 K.p.c. powództwa o ustalenie – a dokładniej: o ustalenie, że np. auto wchodziło w skład wspólności majątkowej małżeńskiej, wspomnianej w art. 196 K.c. oraz uregulowanej w art. 31 i następnych Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.), a regułą jest równość udziałów małżonków we wspólności majątkowej między nimi (art. 43 K.r.o.). Gdyby doszło do wytoczenia powództwa z tego zakresu, to najprawdopodobniej sąd spadku byłby zobowiązany ustanowić kuratora spadku (art. 666 i następne K.p.c.) – by reprezentował stronę pozwaną. Wskazana przez Panią sytuacja także w przypadku procesu o ustalenie mogłaby wymagać podjęcia szybkich decyzji przez sąd – dlatego przydać by się mogły odpowiednio precyzyjne wnioski do sądu (np. o wyrażenie zgody na wyrejestrowanie auta lub jego sprzedaż), być może wnioski o cechach zabezpieczenia (art. 730 i następne K.p.c.).

Proszę pamiętać o tym, że na odrzucenie spadku w imieniu dziecka (niepełnoletniego) wymagana jest zgoda „sądu opiekuńczego” – tak przedstawia się ukształtowana wykładnia przepisów o władzy rodzicielskiej i jej sprawowaniu (art. 92 i następne K.r.o), zwłaszcza w zakresie decydowania o sprawach majątkowych małoletniego.