Odpowiedzialność odszkodowawcza jednostki projektowej

Uprawnienia inżyniera budownictwa

Obecny stan prawny rzeczywiście nie przystaje do europejskich standardów, gdzie inżynier budownictwa ma uprawnienia budowlane na równi z architektem. Polska na tym tle stanowi niechlubny wyjątek.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie – inżynier budownictwa ma prawo uzyskać ograniczone uprawnienia w zakresie specjalności architektonicznej upoważniające do sporządzania projektów w specjalności architektonicznej do 1000 m³ na terenie budowy zagrodowej (§16.2). Tymczasem w ustawie z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów, w art. 3 stwierdza się, że: „Wykonywanie zawodu inżyniera budownictwa polega na projektowaniu obiektów budowlanych (…). Mowa jest więc o projektowaniu obiektów budowlanych, a nie jedynie ich konstrukcji. Niemniej jednak na dzisiaj, w przeciwieństwie do architektów, inżynierowie budowlani nie mają „z automatu” przyznawanych uprawnień budowlanych do projektowania budynków, co nie oznacza, że nie mogą takiej działalności projektowej prowadzić. W odróżnieniu od wcześniejszych uregulowań prawnych wymagających, aby wszystkie prace projektowe w budownictwie wykonywały osoby posiadające odpowiednie uprawnienia budowlane, obecne Prawo budowlane takie rygory stawia tylko projektantom (art. 20 ust. 1) i sprawdzającym (art. 20 ust. 2) w odniesieniu do projektu budowlanego oraz autorom projektu zagospodarowania działki lub terenu (art. 30 ust. 1) dla nielicznych, wymienionych w ustawie obiektów budowlanych, wymagających zgłoszenia budowy (bez konieczności opracowywania projektu budowlanego). Natomiast nawet w przypadku, kiedy zapisy ustawy nakazują wykonanie odpowiednich szkiców lub rysunków, nie ma obowiązku aby ich autorem był uprawniony projektant (art. 30 ust. 22). W większości przypadków ze względu na cel, jakiemu służy projekt budowlany, opracowanie to nie jest wystarczające do zrealizowania obiektu budowlanego. Poza projektem budowlanym w zapisach ustawy pojawiają się rysunki i opisy służące realizacji obiektu jako element dokumentacji budowy (art. 3 pkt 13) oraz w przypadku zgłoszenia budowy, w zależności od potrzeb, odpowiednie szkice lub rysunki (art. 30 ust. 2a).

A zatem mogą być w ograniczonym zakresie wynikającym ze wskazanych powyżej przepisów projektantami projektów budowlanych także innych, o ile ich projekt zostania zatwierdzony przez osobę z uprawnieniami.

Umowa o prace projektowe

Umowę o prace projektowe, jako pewną odrębną i specyficzną z uwagi na swój przedmiot kategorię umów, należy mieć na względzie, że z jednej strony umowa ta to typowa umowa o dzieło regulowana przepisami Kodeksu cywilnego, z drugiej zaś pozostaje ona nierozerwalnie związana z przepisami ustawy Prawo budowlane.

Do podstawowych zatem obowiązków projektanta należy opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z ustaleniami określonymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, wymaganiami Prawa budowlanego, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej, dołączenie do projektu budowlanego oświadczenia o sporządzeniu projektu budowlanego zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej itd.

Odpowiedzialność za zgodność projektu architektoniczno-budowlanego z przepisami techniczno-budowlanymi spoczywa na projektancie i pozostaje zasadniczo poza czynnościami sprawdzającymi organu wydającego pozwolenie na budowę.

W umowach o prace projektowe mają ogólne zastosowanie postanowienia Kodeksu cywilnego, ale projektant ponosi odpowiedzialność za niewypełnienie obowiązków, o których mowa w art. 20 Prawa budowlanego.

Jednostka projektowa (projektant) odpowiada więc za wady wykonanej według dokumentacji inwestycji, jeżeli te wady powstały w wyniku błędów w dokumentacji projektowej. Przy czym jednostką projektową jest tu osoba zleceniobiorcy, a więc osoby zawierającej z zamawiającym umowę na wykonanie określonych prac projektowych.

Odpowiedzialność za wady projektu

Odpowiedzialność za wady projektu ustala się na podstawie art. 638 K.c., według stosowanych odpowiednio przepisów o rękojmi. To oznacza, że wykonawca (zleceniobiorca) dokumentacji projektowej jest odpowiedzialny względem inwestora (zamawiającego), jeśli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej, albo jest obciążona prawem osoby trzeciej, a w razie sprzedaży praw sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie praw (rękojmia za wady prawne). Dotyczy to sytuacji, gdy biuro projektów jako osoba trzecia sprzedaje dokumentację projektową wykonaną przez projektantów w ramach umowy o pracę lub umowy o dzieło. Albo też gdy, tak jak w Pana sytuacji, na dokumentacji projektowej podpisuje się osoba ze stosownymi uprawnieniami, których Pan jako projektant obiektów nie posiada. Taką osobę podpisującą się należy w tym kontekście traktować jako Pana podwykonawcę, za którego działania odpowiada Pan w pełni przed zamawiającym inwestorem (zleceniobiorcą). Bowiem obowiązkiem projektanta (jednostki projektowej) w umowie o prace projektowe jest odpowiedzialność z tytułu rękojmi (art. 558 K.c.). W umowach o prace projektowe (umowa o dzieło, umowa sprzedaży) zachowanie rękojmi jest bezwzględnie obowiązujące (art. 556 K.c.).

Odpowiedzialność z tytułu rękojmi

Podstawy do oceny, jakości prac projektowych stanowią przepisy prawne obowiązujące w chwili wydania i odbioru tych prac. Istotą tych przepisów jest to, że ani zamawiający, ani jednostka projektowa nie mogą w umowie o wykonanie prac projektowych czynić ustaleń zmierzających do zmniejszenia odpowiedzialności z tytułu rękojmi za błędy dzieła. Odpowiedzialność z tytułu rękojmi jest odpowiedzialnością ipso iure (z mocy prawa). A zatem uprawnienia zamawiającego z tytułu rękojmi obejmują:

• roszczenie o usunięcie wady w wyznaczonym przez zamawiającego terminie: termin ten powinien być odpowiedni do niezbędnego w tym celu nakładu pracy,
• uprawnienie do odstąpienia od umowy, gdy wady dokumentacji projektowej uniemożliwiają realizację inwestycji na podstawie wykonanej dokumentacji projektowej.

Proszę zwrócić uwagę, iż zgodnie z art. 651 K.c. – do wykonawcy robót należy niezwłoczne zawiadomienie inwestora o wadach dokumentacji projektowej, o ile nie nadaje się ona do prawidłowego wykonania robót („Jeżeli dostarczona przez inwestora dokumentacja, teren budowy, maszyny lub urządzenia nie nadają się do prawidłowego wykonania robót albo jeżeli zajdą inne okoliczności, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu robót, wykonawca powinien niezwłocznie zawiadomić o tym inwestora”). Brak takiego pisemnego zawiadomienia w ciągu 14 dni zwalnia projektanta od odpowiedzialności za te wady. Innymi słowy, skutki zwłoki w dopełnieniu tego obowiązku nie powodują utraty praw z tytułu rękojmi, ale ponosi je inwestor (zamawiający).

Reasumując – odpowiedzialność za wady projektu ponosi Pan, jako jednostka projektowa, ponieważ w tym układzie architekt podpisujący projekt jest tu jedynie podwykonawcą, za którego działania lub zaniechania ponosi Pan pełną odpowiedzialność tak jak za działania czy zaniechania własne.