Odmowa sprzedaży towaru

Zasada swobody kontraktowania

Na początku trzeba zauważyć, że w polskim prawie obowiązuje zasada swobody umów, sformułowana w art. 353¹ Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zasada ta daje nie tylko możliwość swobodnego kreowania treści umowy, lecz także pełną swobodę w wyborze kontrahenta oraz w podejmowaniu decyzji, czy w ogóle zawierać daną umowę.

Co więcej, w europejskim prawie umów obowiązuje tzw. zasada swobody kontraktowania. Obejmuje ona kompleksowo swobodę podjęcia decyzji o zawarciu umowy, wolność wyboru kontrahenta i nadania umowie treści zgodnej z potrzebą zawiązanego stosunku obligacyjnego, w zakresie zgodnym z obowiązującymi normami prawnymi.

Należy jednak podkreślić, że zasada swobody umów ma pewne ograniczenia.

Czy przedsiębiorca może swobodnie decydować kto będzie jego kontrahentem?

Tak jak wspomniałem na wstępie, zasadniczo przedsiębiorca może swobodnie decydować o tym, kto będzie jego kontrahentem oraz jak długo będzie utrzymywał z nim stosunki handlowe. Może też swobodnie wybrać kanał dystrybucji swoich produktów. Możliwość ta opiera się na jednej z podstawowych zasad gospodarki wolnorynkowej, tj. zasady swobody kontraktowej, która z kolei wynika z zasady wolności działalności gospodarczej (art. 20 Konstytucji RP). Przedsiębiorca może więc w określonym czasie zaopatrywać w produkty tylko wybranych kontrahentów z pominięciem pozostałych, nawet jeśli prowadzi to do wykluczenia z rynku innych przedsiębiorców. Eliminowanie konkurentów jest zwyczajnym następstwem walki konkurencyjnej i jest dozwolone, jeśli odbywa się metodami legalnymi i uczciwymi.

Dyskryminujące traktowanie klientów przez przedsiębiorcę 

Jednakże w pewnych przypadkach takie praktyki mogą stanowić czyn nieuczciwej konkurencji z art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy z 16.04.2003 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Za taki czyn uznaje się utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku przez rzeczowo nieuzasadnione, zróżnicowane traktowanie niektórych klientów. Jeżeli zatem dyskryminowanie danego przedsiębiorcy nie jest uzasadnione (w szczególności ekonomicznie) oraz utrudnia mu dostęp do rynku, a przy tym dodatkowo celem takiego działania jest eliminacja z rynku przedsiębiorców – praktyka ta wypełnia znamiona czynu nieuczciwej konkurencji z art. 15 ust. 1 pkt 3 powołanej wyżej ustawy.

Pomijanie danego kontrahenta przy sprzedaży - nadużywanie pozycji przez przedsiębiorcę

Ponadto w niektórych przypadkach działanie polegające na pomijaniu danego kontrahenta może naruszać przepisy ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: u.o.k.k.). Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na art. 8 tej ustawy. Zgodnie z ust. 1 tego artykułu zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców. Natomiast w ust. 2 jako przykład nadużywania pozycji dominującej podaje się ograniczanie produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów

Jako że katalog praktyk będących nadużywaniem pozycji dominującej nie jest zamknięty, nie jest wykluczone uznanie tego zachowania za nadużywanie pozycji dominującej, które jest zakazane na mocy art. 8 ust. 1 u.o.k.k. Podstawowym warunkiem możliwości powołania się na art. 8 ust. 1 u.o.k.k. jest jednak stwierdzenie dominującej pozycji przedsiębiorcy.

Co przedsiębiorca może zrobić z nieuczciwą konkurencją?

Na koniec warto wspomnieć, że art. 18 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji stwierdza, że w razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:

1. zaniechania niedozwolonych działań,
2. usunięcia skutków niedozwolonych działań,
3. złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
4. naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych,
5. wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści na zasadach ogólnych,
6. zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

W związku z powyższym, jeżeli bezpodstawnie będzie Pan uniemożliwiał zaopatrywanie się danemu kontrahentowi w Pana hurtowni, naraża się Pan na zarzut nieuczciwej konkurencji lub nadużywanie swojej pozycji na rynku. Jeżeli natomiast zachodziłaby sytuacja, że dany kontrahent np. spóźnia się z zapłatą za towar, jest nierzetelny w wykonywaniu swoich zobowiązań itp., to wówczas – w mojej opinii – są to wystarczające powody, aby bez narażania się na prawne konsekwencje odstąpić od współpracy z takim kontrahentem.