Odmowa wypłaty odprawy pośmiertnej przez ubezpieczyciela po samobójstwie pracownika

Charakterystyka umowy ubezpieczenia

Art. 805 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) zawiera ogólną definicję umowy ubezpieczenia. Jest to umowa odpłatna, dwustronnie zobowiązująca i losowa, ale nie wzajemna. Ubezpieczający opłaca składkę w zamian za ochronę ubezpieczeniową (causa obligandi), zakład ubezpieczeń zaś świadczy w celu zwolnienia się z zobowiązania (causa solvendi). Świadczenie ubezpieczającego jest bezwarunkowe, natomiast świadczenie ubezpieczyciela jest uzależnione od zajścia przewidzianego w umowie wypadku, tj. zdarzenia losowego.

Mniej korzystne OWU od ogólnych zasad prawa odszkodowań – śmierć samobójcza pracownika

Podstawowym kryterium formułowania ogólnych warunków ubezpieczenia (OWU), mających na celu ochronę konsumentów usług ubezpieczeniowych, jest wynikający z art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. Nr 124, poz. 1151 z późn. zm.) obowiązek formułowania OWU w sposób jednoznaczny i zrozumiały. Postanowienia OWU w zakresie przyjętych wariantów ubezpieczenia są sformułowane jednoznacznie i nie budzą wątpliwości. Zgodnie z treścią art. 12a pkt 6 ustawy o działalności ubezpieczeniowej – odszkodowanie ubezpieczeniowe uzyskane z ubezpieczenia dobrowolnego może być mniej korzystne, gdyż OWU mogą przewidywać odstępstwa od zasad ogólnych rządzących prawem odszkodowań. Regułę tę potwierdza art. 805 § 2 pkt 1 K.c. nakładający na ubezpieczyciela obowiązek zapłaty „określonego odszkodowania”, nie zaś pełnego co ma zastosowanie przy umowie dobrowolnej jaką jest umowa AC. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 30 grudnia 2003 r. I ACa 1199/03 masowość umów ubezpieczenia czyni niemożliwym negocjowanie przez ubezpieczyciela z każdym ubezpieczonym postanowienia dotyczącego konkretnego postanowienia, które objęte są treścią OWU, to ubezpieczony może dokonać wyboru mając na rynku mnogość zarówno podmiotów oferujących umowy ubezpieczenia oraz różnych wariantów ubezpieczenia danego dobra.

OWU wykluczają wypłatę ubezpieczenia z powodu samobójstwa w okresie 2 lat od zawarcia umowy. Stanowisko ubezpieczyciela jest zgodne z zawartą umową.

Warunki wypłaty odprawy pośmiertnej przez pracodawcę

Natomiast jak stanowi art. 93 Kodeksu pracy:

Art. 93. § 1. W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna.

§ 2. Wysokość odprawy, o której mowa w § 1, jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi:

1) jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat;

2) trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat;

3) sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

§ 3. Przepis art. 36 § 11 stosuje się odpowiednio.

§ 4. Odprawa pośmiertna przysługuje następującym członkom rodziny pracownika:

1) małżonkowi;

2) innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

§ 5. Odprawę pośmiertną dzieli się w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny.

§ 6. Jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy odpowiedniej kwoty określonej w § 2.

§ 7. Odprawa pośmiertna nie przysługuje członkom rodziny, o których mowa w § 4, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową jest nie niższe niż odprawa pośmiertna przysługująca zgodnie z § 2 i 6. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest obowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.

Odprawa pośmiertna dla rodziny pracownika niezależna od przyczyny śmierci

Dla wypłaty odprawy pośmiertnej nie ma znaczenia miejsce śmierci pracownika, czy też jej przyczyna (również samobójstwo, czyli, jak można by uznać – ewidentna wina pracownika, nie wyłącza prawa do jej poboru). Znaczenia nie ma również fakt, czy w momencie śmierci pracownik świadczył pracę, czy też przebywał np. na urlopie wypoczynkowym, macierzyńskim, wychowawczym itp. Odprawa pośmiertna przysługuje też niezależnie od rozmiaru etatu pracownika.