Odbywanie kary więzienia a możliwość wcześniejszego zwolnienia

Odwieszenie kary pozbawienia wolności i wezwanie skazanego do stawienia się w zakładzie karnym

Z podanych informacji zrozumiałem, że brat został skazany na karę pozbawienia wolności z zawieszeniem jej wykonania, jednak z jakiegoś powodu wykonanie kary zostało odwieszone i brat zostanie wezwany do stawienia się w zakładzie karnym w celu odbycia kary.

Nie wiem, czy dobrze rozumiem, ale jeżeli brat został już osadzony w zakładzie karnym, nie ma już możliwości jego opuszczenia po wpłaceniu kaucji.

Kaucja jest instytucją mającą na celu zabezpieczenie toczącego się postępowania przygotowawczego i sądowego w sprawie karnej i na tym etapie jest stosowana, ale nie jest już stosowana na etapie postępowania wykonawczego (kiedy skazany jest już osadzony w zakładzie karnym).

Od czego zależy wysokość kaucji zabezpieczającej postępowanie karne?

Odnosząc się do samej kaucji, to trudno wskazać jej wysokość, gdyż za każdym razem zależy od indywidualnego przypadku. Generalnie Kodeks postępowania karnego wymaga, aby przy określaniu wysokości kaucji brać pod uwagę następujące okoliczności, o których mowa w art. 266 Kodeksu, tj.:

• sytuację materialną oskarżonego (lub składającego poręczenie),
• wysokość wyrządzonej szkody,
• charakter popełnionego czynu.

Ponieważ wysokość kaucji zależy od oceny organu, a ten powinien brać po uwagę również sytuację materialną oskarżonego, to dobry adwokat zawsze powinien się „targować”.

Oprócz bowiem wymienionych dyrektyw odnoszących się wprost do kaucji, prokuratura bądź sędziego obowiązują ogólne wytyczne stosowania środków zapobiegawczych – czyli kaucję stosuje się, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, że będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie.

W wypadku udzielenia poręczenia majątkowego (kaucji) organ przyjmujący to poręczenie wydaje postanowienie, którego najistotniejszą częścią jest rodzaj poręczenia, jego wysokość i warunki, na jakich jest ono przyjmowane. Wysokość poręczenia, bo jest to w praktyce najistotniejszy element poręczenia majątkowego, musi być taka, by możliwość przepadku przedmiotu poręczenia wpływała hamująco na oskarżonego, by nie podjął on zachowań zakłócających prawidłowy tok postępowania.

Wpłata poręczenia majątkowego

Kaucję może wpłacić sam oskarżony lub jakakolwiek inna osoba.

Osobę wpłacającą kaucję należy zawiadamiać nie tylko o każdorazowym wezwaniu oskarżonego do stawiennictwa, ale także o każdym zdarzeniu (okoliczności), które może mieć istotne znaczenie dla udzielającego poręczenia majątkowego.

Kaucja może być cofnięte w każdym czasie, ale samo oświadczenie osoby wpłacającej kaucję nie powoduje jej ustania. Nastąpi to dopiero wówczas, gdy zostanie przyjęte (nie wystarczy samo złożenie) nowe poręczenie majątkowe albo zostanie efektywnie zastosowany inny środek zapobiegawczy (surowszy, łagodniejszy), albo podjęta zostanie decyzja o uchyleniu poręczenia majątkowego i niestosowaniu innego środka zapobiegawczego.

Obowiązek orzeczenia przepadku kaucji istnieje w razie ucieczki lub ukrycia się oskarżonego. Z ucieczką mamy do czynienia wówczas, gdy oskarżony oddalił się z miejsca pobytu, zwykle stałego miejsca zamieszkania, bez podania adresu i bez zamiaru rychłego powrotu. Nie może być traktowany jako ucieczka – jak już wspominano – krótkotrwały wyjazd oskarżonego nawet bez wskazania miejscowości, do której się udaje, jeżeli zostanie stwierdzone, że powróci w najbliższym czasie.

Niestawianie się na wezwania organu procesowego i unikanie z nim kontaktu

Ukrywaniem się jest niestawianie się na wezwania organu procesowego i unikanie z nim kontaktu. Nie musi być połączone z wyjazdem oskarżonego z miejscowości, w której przebywa, jednakże konieczne jest stwierdzenie, że nie jest możliwe skontaktowanie się z nim z powodu nieznajomości aktualnego miejsca jego pobytu, która to okoliczność została przez niego świadomie wywołana.

Kaucja jest środkiem bezterminowym i może być stosowane do chwili rozpoczęcia wykonania kary (art. 249 § 4 Kodeksu postępowania karnego). Może ustać wcześniej na podstawie stosownego postanowienia organu procesowego. Przez ustanie poręczenia majątkowego rozumie się zakończenie stanu wywołanego złożeniem poręczenia; od tego momentu osoba, która je złożyła, jest wolna od obowiązków związanych z poręczeniem i nie może ponieść konsekwencji w postaci przepadku przedmiotu poręczenia lub ściągnięcia sumy poręczenia majątkowego.

Ustanie poręczenia majątkowego

Ustanie kaucji następuje:

1. z chwilą wydania prawomocnego orzeczenia o uniewinnieniu albo o umorzeniu lub warunkowym umorzeniu postępowania,
2. z momentem rozpoczęcia wykonania kary,
3. w razie jego uchylenia lub zmiany na inny środek zapobiegawczy z urzędu lub na wniosek oskarżonego,
4. z chwilą skutecznego cofnięcia poręczenia majątkowego.

Samo zastosowanie środka w postaci kaucji nie pozbawia oskarżonego możliwości wyjazdu za granicę. Dopiero uznanie przez prokuratora lub sąd, że wyjazd ma na celu ucieczkę lub ukrywanie się oskarżonego, spowoduje przepadek kaucji.

Również nie jest zabroniony wyjazd za granicę w przypadku warunkowego zwolnienia skazanego z wykonania pozostałej do wykonania kary.

Dodam także, że skazany może ubiegać się o przedterminowe zwolnienie z odbywania reszty kary pozbawienia wolności po odbyciu połowy kary.

Postępowanie w tej sprawie toczy się na podstawie przepisów Kodeksu karnego wykonawczego.

Skazany wniosek o przedterminowe zwolnienie kieruje do sądu okręgowego – wydziału penitencjarnego. Oprócz skazanego z wnioskiem takim może wystąpić również dyrektor zakładu karnego lub sądowy kurator zawodowy.

Kiedy sąd może zastosować przedterminowe zwolnienie z odbywania kary pozbawienia wolności?

Sąd może zastosować przedterminowe zwolnienie, gdy postawa skazanego, jego właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa, okoliczności jego popełnienia oraz zachowanie po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, iż skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.

Przed rozpatrzeniem wniosku sąd zasięga opinii dyrektora zakładu karnego. Oczywiście to do sądu należy podjęcie decyzji, ale z obserwacji w trakcie aplikacji sądowej wiem, że opinia wpływa w bardzo dużym stopniu na decyzję sędziego.

Sąd, wyrażając zgodę na przedterminowe zwolnienie, może nałożyć na skazanego obowiązki przewidziane w art. 72 Kodeksu karnego, w tym oddać skazanego pod dozór kuratora. Jeżeli skazany nie zastosuje się do dozoru, sąd penitencjarny może odwołać orzeczenie o warunkowym zwolnieniu.

Przedterminowe zwolnienie a wyjazd skazanego za granicę 

W związku z powyższym, żeby sąd nie ustanawiał kuratora, we wniosku o przedterminowe zwolnienie skazany powinien wskazać, że mieszka za granicą, gdzie ma dom i pracę. Jeżeli sąd wyda postanowienie o warunkowym zwolnieniu z odbywania reszty kary i nie ustanowi obowiązku kuratora, skazany może bez problemu wyjechać za granicę. Teoretycznie nawet oddanie skazanego pod dozór kuratora nie stanowi przesłanki zabraniającej skazanemu wyjazdu za granicę. Nadzór byłby jednak niepraktyczny, biorąc po uwagą konieczność zgłaszania się na każde wezwanie kuratora.

We wniosku warto oczywiście napisać o chorobie skazanego. Choroba sama w sobie nie jest przesłanką przedterminowego zwolnienia, ale sąd na pewno uwzględni fakt, iż skazany powinien mieć możliwość leczenia.

Choroba jest przesłanką do udzielenia przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności. Przerwa ta może być przyznawana kilkakrotnie, ale łącznie nie może przekroczyć jednego roku. Jeżeli przerwa będzie trwała 1 rok, a skazany odbył już 6 miesięcy kary, sąd może skazanego zwolnić z odbywania reszty kary, jeżeli uzna, iż skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.