Oczernianie firmy w Internecie

Jak ukarać osobę oczerniającą firmę w internecie?

Oczernianie firmy w Internecie stanowi naruszenie dóbr osobistych Pańskiego przedsiębiorstwa, które podlegają ochronie prawnej na mocy art. 23 Kodeksu cywilnego (w skrócie: K.c.). Artykuł ten stanowi: „dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”.

Należy rozważyć dwie drogi zmierzające do ochrony Pańskich dóbr i ukarania sprawcy wpisów: tj. postępowanie cywilne i karne.

W pierwszej kolejności odniosę się do postępowania cywilnego. Osoba zamieszczająca w Internecie wpisy oczerniające Pańską firmę może podlegać odpowiedzialności na drodze postępowania cywilnego. W sytuacji, którą Pan opisał, może Pan w ten sposób dochodzić ochrony dóbr osobistych przedsiębiorstwa, tj. czci i dobrego imienia w oparciu o art. 23 i 24 K.c. Zgodnie z art. 43¹⁰ „przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia”. Takie samo prawo posiada także zgodnie z art. 43 K.c. osoba prawna. W związku z tym mogą Państwo żądać:

1) zaniechania działania wyrządzającego szkodę (czyli nieumieszczania nowych publikacji);

2) aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności – żeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i formie na portalu, na których zamieszczała wpisy;

3) zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Oczerniające wpisy w internecie dotyczące działań konkretnej firmy

Minusem tego postępowania jest jednak to, że aby wytoczyć postępowanie będzie Pan musiał ponieść koszty opłaty sądowej, a w toku procesu to na Panu będzie spoczywał ciężar dowodu wszystkich podnoszonych okoliczności. Oznacza to konieczność zamieszczenia wpisu oraz przytoczenia w nim faktów, które uznaje Pan za nieprawdziwe, sprecyzowania, na czym dokładnie polegały naruszenia, jaka była ich intensywność, w jaki sposób wpisy sprawcy Pana obrażały (podawał nieprawdziwe dane, statystyki, obrażał pracowników itp.) oraz – co bardzo istotne – czy oprócz wystąpienia z pozwem dokonał Pan innych działań zmierzających do usunięcia wpisów, np. czy poinformował Pan administratora lub, w przypadku braku reakcji z jego strony, firmę hostingową (czyli firmę udostępniającą serwer, na którym znajduje się strona z obraźliwymi wpisami).

Aby wykazać, że oczernianie firmy w Internecie faktycznie miało miejsce, powinien Pan zachować zapisaną stronę z wpisami albo chociaż dokonać ich wydruku z Internetu (tak, by na wydruku zachował się link do strony oraz data wydruku). Jeżeli pod wpisem wywiązała się dyskusja innych użytkowników, to warto także wydrukować zamieszczane pod nim wpisy. Powinien Pan także zachować wezwanie skierowane do administratora strony (lub firmy hostingowej) z informacją o obraźliwych wpisach i z żądaniem ich usunięcia.

Ujawnienie danych osoby zamieszczającej nieprawdziwe i oczerniające informacje na temat konkretnej firmy

Ponieważ w przypadku wystąpienia z pozwem konieczne jest wskazanie danych osoby pozwanej, czyli sprawcy wpisów, musi Pan znać jego imię, nazwisko oraz adres. W tym zaś celu konieczne jest ustalenie danych tej osoby u administratora strony. W celu uzyskania danych osobowych osoby zamieszczającej wpis należy wystąpić do administratora forum po pierwsze z zawiadomieniem o wpisach naruszających zasady forum. Jednocześnie w tym samym piśmie zawrzeć należy wniosek o ujawnienie danych osoby dokonującej wpisu. Złożenie tego rodzaju wniosku nie gwarantuje jednak, że otrzyma Pan te dane. Po otrzymaniu zawiadomienia administrator portalu winien jest bowiem ocenić, czy otrzymane zawiadomienie ma charakter urzędowy (pochodzi od policji, prokuratury, sądu, organów administracji publicznej lub organów jednostek samorządu terytorialnego; takie pisma podlegają natychmiastowemu wykonaniu), czy też stanowi wiarygodną wiadomość o bezprawnym charakterze wpisu pochodzącą od innych podmiotów – osób prywatnych. W tej sytuacji administrator musi samodzielnie ocenić, czy pismo jest wiarygodne, prześledzić cały wątek rozmowy na forum i podjąć decyzję po pierwsze o usunięciu wpisu z forum, a po drugie – o udostępnieniu Panu informacji, o które Pan wnioskował.

Jeżeli administrator sam stwierdzi, że wpis jest obraźliwy, może go usunąć. Przy podejmowaniu decyzji o ewentualnym ujawnieniu danych osoby ją obrażającej administrator bierze pod uwagę, że dane osobowe podlegają ochronie prawnej, a więc zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych (w skrócie: U.o.d.o.) na administratorze danych ciąży obowiązek dokładania szczególnej staranności w celu ochrony interesów osób, których dane dotyczą (w tym danych użytkowników), a w szczególności obowiązek zapewnienia, aby dane te były przetwarzane zgodnie z prawem (art. 26 U.o.d.o).

Czy administrator strony może odmówić udostępnienia danych osoby umieszczającej obraźliwe wpisy w internecie?

Administrator może odmówić udostępnienia danych. Podstawę dla takiej omowy może stanowić wyrok WSA z 19 lipca 2007 r. (II SA/Wa 93/07). Zgodnie z nim samo stwierdzenie w piśmie żądającym ujawnienia danych, że dane są potrzebne do podjęcia przeciwko osobom, których dotyczą, stosownych kroków prawnych, jest niewystarczające. Wynika to z dwóch okoliczności – po pierwsze, samo stwierdzenie chęci podjęcia kroków prawnych wcale nie oznacza, że dany podmiot podejmie jakiekolwiek działania prawne, a więc fakt ten powinien być w jakikolwiek sposób bardziej uprawdopodobniony, a po drugie, podmiot żądający ujawnienia danych musi wykazać, iż bez posiadania danych osobowych nie będzie mógł dochodzić swoich roszczeń. Jeżeli pomimo to osoba poszkodowana wystąpi przeciwko użytkownikowi forum na drogę sądową i sąd uzna, że udostępnienie przez administratora danych jest niezbędne, to wyda postanowienie o ujawnieniu danych i przekazaniu ich Panu. Po otrzymaniu takiego postanowienia administrator nie będzie miał wyboru i będzie musiał ujawnić dane osoby zamieszczającej wpis.

W przypadku odmowy udzielenia informacji przez administratora będzie Pan mógł – argumentując, że odmowa była bezzasadna – zwrócić się do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych o nakazanie udostępnienia danych (Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 13 lutego 2009 r. – II Sa/Wa 1570/08). Jeżeli administrator uzna, że Pana żądanie jest zasadne, to oczywiście ujawni dane i przekaże je bezpośrednio Panu.

Inaczej sytuacja ma się w przypadku, gdy o ujawnienie danych występuje prokurator. W takiej sytuacji administrator nie ma wyboru i musi przekazać dane. Postępowanie o ujawnienie danych prowadzone przez prokuraturę jest znacznie szybsze i skuteczniejsze. Dlatego też warto najpierw wystąpić z zawiadomieniem do prokuratury i zaczekać na ustalenie przez nią danych forumowicza, by dopiero po ich uzyskaniu przez prokuraturę wystąpić z pozwem cywilnym.

Ochrona dobrego imienia - procedura karna

Drugą możliwość ochrony Pańskich dóbr daje procedura karna. Zgodnie z zapisami Kodeksu karnego (w skrócie: K.k.):

„212 § 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego”.

Zgodnie z zapisami cytowanego artykułu ochroną prawną objęta jest tzw. cześć (zewnętrzna), a zatem dobre imię podmiotu rozumiane jako ocena jego wartości w pojęciu innych ludzi. Powszechnie uznaje się, że cześć oznacza przysługujące każdemu podmiotowi domniemanie o jego uczciwości, właściwym postępowaniu i charakteryzowaniu się cechami koniecznymi do zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia określonej działalności. Co bardzo istotne, artykuł 212 K.k. chroni nie tylko cześć innej osoby, lecz także grupy osób, instytucji, osoby prawnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Oznacza to, że ten artykuł może mieć w pełni zastosowanie do opisanego przez Pana zdarzenia, ponieważ autor wpisów odnosił się do osoby prawnej.

Zniesławienie polegające na obraźliwych wpisach w internecie

Samo zaś zachowanie polega na pomówieniu określonego w art. 212 podmiotu, tj. Pańskiej firmy, o takie postępowanie lub właściwości, które mogą Pana poniżyć (pomniejszyć jego wartość, upokorzyć, zhańbić*) w opinii publicznej (wobec większej, bliżej nieokreślonej liczby osób) lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Aby jednak doszło do pomówienia, sprawca musiał swoje zarzuty wyrazić – zakomunikować przynajmniej jednej osobie. Zarzuty powinny dotyczyć postępowania (zachowania) lub właściwości (cech, zazwyczaj o charakterze trwałym) pracodawcy. Jak słusznie zauważa w komentarzu do Kodeksu karnego Joanna Piórkowska-Flieger (wyd. LexisNexis, Warszawa 2011, s. 904), pomawianie polega na „podnoszeniu” lub „rozgłaszaniu” zarzutu. Chodzi tu o każdy sposób umożliwiający przekazanie treści zarzutu innej osobie (mowa, pismo, gesty, język migowy używany przez głuchoniemych, rysunek).

Sama ocena zniesławiającego charakteru informacji nie zależy od subiektywnego odczucia osoby, której one dotyczą, lecz od kryteriów obiektywnych: odczuć innych osób powstałych po wyrażeniu przez Pana zarzutów. Decydujące znaczenie ma więc stwierdzenie, czy wpis na forum internetowym, który charakteryzuje Pan jako oczerniający Pańską firmę, ma charakter zniesławienia w odczuciu społecznym (tak też: R. Góral, Kodeks karny. Komentarz, s. 334). Wprawdzie w języku polskim „pomówić” oznacza „niesłusznie przypisać coś komuś (...), oskarżyć o coś”**, to należy podkreślić, że odpowiedzialność karną na podstawie art. 212 K.k. może ponieść osoba podnosząca zarzut prawdziwy, tak jak to ma miejsce w Pańskiej sytuacji.

Warunkiem pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej jest wystąpienie bezpośrednio przez Pana (a nie prokuraturę) z prywatnym aktem oskarżenia do sądu. W takiej sytuacji to Pan będzie pełnić obowiązki oskarżyciela przed sądem, sporządzać akt oskarżenia oraz zbierać dowody w sprawie.

*Słownik języka polskiego, oprac. E. Sobol, Warszawa 2005, s. 720.

**Tamże, s. 718.