Ochrona przed zwolnieniem nauczyciela na 4 lata przed emeryturą

Ograniczenie zatrudnienia nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela (j.t. Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.) dyrektor szkoły w razie:

„1) całkowitej likwidacji szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy;

2) częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia”.

Nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia w trybie określonym w art. 22 ust. 2.

Zasada ograniczenia zatrudnienia nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania do wymiaru nie niższego niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć i proporcjonalnego zmniejszenia wynagrodzenia może być – za zgodą nauczyciela – stosowana również w wypadku, gdy z przyczyn, o których mowa w art. 20 ust. 1, nie ma możliwości zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć oraz nie istnieją warunki do uzupełnienia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych w innej szkole. W razie braku zgody nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania na ograniczenie wymiaru zatrudnienia i proporcjonalne zmniejszenie wynagrodzenia, stosuje się przepisy art. 20.

Ograniczenie wymiaru zatrudnienia i zmniejszenie wynagrodzenia nauczyciela mianowanego

W razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, nauczyciel może być zobowiązany do uzupełniania pensum w innej szkole (szkołach), jeżeli istnieją możliwości takiego uzupełniania. W razie braku takich warunków nauczyciel może wyrazić zgodę na ograniczenie wymiaru zatrudnienia i zmniejszenie wysokości wynagrodzenia, jeżeli w szkole pomimo zachodzących w niej zmian może nadal realizować co najmniej połowę obowiązującego go wymiaru zajęć. Jeżeli takiej zgody nie wyrazi nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania, dyrektor szkoły rozwiązuje z nim stosunek pracy lub przenosi – na wniosek nauczyciela – w stan nieczynny.

Ze względu na fakt, iż sytuacja kadrowa w szkole uzależniona jest od wielu czynników, zaistnienia których dyrektor nie jest w stanie przewidzieć z rocznym wyprzedzeniem – ograniczenie wymiaru zatrudnienia nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania powinno być dokonywane na okres jednego roku szkolnego.

Ochrona przedemerytalna nauczycieli

W doktrynie spotkać można wiele opinii na temat ochrony przedemerytalnej nauczycieli.

Według jednego ze stanowisk nauczyciel nie korzysta z ochrony przedemerytalnej, bo nie daje mu takiego prawa Karta Nauczyciela. Zgodnie z jej art. 88 na emeryturę nauczycielską można przejść tylko dzięki osiągnięciu odpowiedniego stażu, a nie także po uzyskaniu wymaganego wieku.

Według tej opinii z ochrony przedemerytalnej korzysta jedynie osoba, która chce przejść na emeryturę zależną od uzyskania odpowiedniego wieku. Kryterium wiekowe jest brane pod uwagę przy ustalaniu prawa do świadczenia na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).

Ochrona pracownika przed wypowiedzeniem umowy o prace któremu do osiągnięcia wieku emerytalnego brakuje nie więcej niż 4 lata

Ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę obejmuje pracownika, któremu do osiągnięcia wieku emerytalnego brakuje nie więcej niż 4 lata – jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu osiągnięcie prawa do emerytury.

Należy jednak podkreślić, że:

1) wiek emerytalny nie jest dla wszystkich pracowników jednakowy – niektóre grupy zawodowe są uprawnione do przechodzenia na emeryturę w obniżonym wieku, oraz

2) ochrona przedemerytalna ustaje w momencie nabycia przez pracownika uprawnień emerytalnych – choćby z nich nie korzystał oraz w sytuacji, gdy świadczenie emerytalne jest świadczeniem wcześniejszym.

Którzy pracownicy są objęci ochroną przedemerytalną?

Wskazać należy, iż ochroną przedemerytalną objęci są tylko ci pracownicy w wieku przedemerytalnym, którzy:

a) nie posiadają okresu zatrudnienia wymaganego do uzyskania świadczeń emerytalnych i brakuje im nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, a dalsze zatrudnienie umożliwi im uzyskanie prawa do emerytury wraz z osiągnięciem wieku emerytalnego;

b) posiadają okres zatrudnienia wymagany do uzyskania świadczeń emerytalnych, ale brakuje im nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego.

Ochronie nie podlegają natomiast pracownicy, którzy nie posiadają stażu pracy uprawniającego do emerytury, ale których dalsze zatrudnianie (do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego) nie umożliwi im uzyskania prawa do emerytury wraz z osiągnięciem wieku emerytalnego.

Ochrona stosunku pracy nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania

W kwestiach dotyczącej ochrony stosunku pracy nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania istnieją również poglądy, według których do nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania, w zakresie rozwiązania stosunku pracy – nie należy stosować przepisów ochronnych zawartych w Kodeksie pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 r., I PZP 4/06, Lex nr 203875). Jednakże wskazać tutaj również trzeba na stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 października 2010 r., II PK 85/10 (Lex nr 687021).

Jeśli przyczyną rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem są okoliczności określone w art. 20 ust. 1 pkt 2 KN, to wówczas stosunek pracy powinien zostać rozwiązany z końcem roku szkolnego po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu.

Zgodnie z art. 39 Kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

Jednak zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2011 r. I PK 15/11 LEX nr 950717 uprawnienie wynikające z art. 88 ustawy z 1982 r. Karta Nauczyciela nie stanowi podstawy do udzielenia ochrony na zasadzie art. 39 K.p.

Skoro więc nauczyciel ma możliwość skorzystania z wcześniejszej emerytury, to ochrona przedemerytalna z Kodeksu pracy nie ma do niego zastosowania.

Ochrona związkowa jest dla każdego jednakowa bez względu na staż w owym związku. Jednakże w sytuacji, gdy wszyscy nauczyciele danej specjalności są chronieni przez związek, a jeden z nich musi być zwolniony, może się zdarzyć, ze związek wyrazi zgodę na zwolnienie jednego ze swoich członków, jeśli nie będzie innej możliwości.