Ochrona kobiety w ciąży - umowa na czas próbny, zatrudnienie we własnej firmie a zasiłek

Ochrona stosunku pracy w związku z macierzyństwem

Pani sytuacja zależna byłaby od:

1. tygodnia, w jakim jest Pani obecnie w ciąży,
2. tygodnia ciąży po zawarciu umowy o pracę w innej formie niż Pani spółka,
3. rodzaju zawartej umowy o pracę w innej formie niż Pani spółka: okres próbny do miesiąca / powyżej miesiąca lub czas określony,
4. tygodnia ciąży po zawarciu umowy o pracę na czas próbny / określony w innej formie niż Pani spółka,
5. rodzaju ewentualnej umowy z Pani spółką – aczkolwiek mniemam, że byłaby to umowa na czas nieokreślony.

Stosownie do Kodeksu pracy (K.p.):

„Art. 177. § 1. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do pracownicy w okresie próbnym nieprzekraczającym jednego miesiąca.

§ 3. Umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu.”

Podstawa wymiaru zasiłku to generalnie 100% podstawy wymiaru, czyli pensji.

Umowa o pracę we własnej firmie czy umowa na czas próby u innego pracodawcy?

Przy umowie o pracę we własnej spółce na czas nieokreślony zyska Pani prawo do urlopu macierzyńskiego oraz rodzinnego i do zasiłków z tego tytułu. A potem do urlopu wychowawczego. Jeżeli podstawa wymiaru byłaby niższa niż 1000 zł i tak zasiłek macierzyński wynosiłby minimum 1000 zł.

Przy umowie u innego pracodawcy na czas próbny lub określony istotna jest data rozwiązania umowy.

Umowa na okres próbny lub na czas określony ulega rozwiązaniu z dniem końcowym. Wyjątkiem jest sytuacja, w jakiej taka umowa uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Wtedy ulega przedłużeniu do dnia porodu. Powiadomi Pani pracodawcę o ciąży i okaże się, że umowa uległaby rozwiązaniu po 3 miesiącu ciąży – to umowa automatycznie ulegnie przedłużeniu do dnia porodu. Ale nie dłużej. Po dniu porodu ulegnie ona rozwiązaniu. Wraz z rozwiązaniem umowy o pracę z dniem porodu traci Pani status pracownika w tej firmie.

Bez pozytywnego podejścia prawodawcy nie jest możliwe dalsze zatrudnianie Pani w tej samej firmie po dniu porodu. Pracodawca nie ma obowiązku przedłużania z Panią umowy o pracę na okres po porodzie. Nie ma także obowiązku zatrudniania Pani po okresie pobierania zasiłków z tytułu macierzyństwa.

Zasiłek macierzyński za okres urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego

Pomimo utraty statusu pracownika, co związane jest z tym, że nie otrzyma Pani urlopu wychowawczego lub rodzicielskiego, zachowuje Pani jednak prawo do zasiłków za te okresy.

Jest on wypłacany przez ZUS przez cały okres urlopów: macierzyńskiego i rodzicielskiego, które przysługiwałyby Pani jako pracownicy, gdyby pozostawała w stosunku pracy. W tym celu trzeba złożyć stosowny wniosek do ZUS-u, załączając:

• zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży w okresie zatrudnienia,
• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
• świadectwo pracy albo inny dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy z dniem porodu,
• zaświadczenie płatnika składek (pracodawcy) wystawione na druku ZUS Z-3.

Dokumenty trzeba złożyć w oddziale ZUS właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do zasiłku, chyba że oddział ZUS właściwy ze względu na siedzibę płatnika składek – zobowiązany do wypłaty zasiłku w czasie trwania ubezpieczenia – rozpoczął wypłatę zasiłku macierzyńskiego, wówczas kontynuuje tę wypłatę również za okres po ustaniu ubezpieczenia.

Gdy pracodawca przedłuży Pani umowę od dnia porodu, to umowa trwać będzie do tego dnia. Nadal będzie Pani pracownikiem i będzie mogła zawnioskować o urlop macierzyński oraz rodzicielski. Zasiłek z tego tytułu wypłacałby pracodawca, o ile pozwalałyby na to przepisy prawa pracy. To zależy od tego: ilu pracowników zatrudnia pracodawca. Jeśli na dzień 30 listopada zgłaszał nie więcej niż 20 pracowników, wówczas płatnikiem zasiłków będzie ZUS, w przypadku zakładów pracy zatrudniających ponad 20 osób to pracodawca wypłaca tego rodzaju świadczenia. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma 30 dni na wypłacenie zasiłku, licząc od momentu złożenia pełnej dokumentacji niezbędnej do stwierdzenia prawa do jego otrzymania. Pracodawca powinien wypłacać świadczenia w dniu ustalonym jako dzień wypłaty wynagrodzenia.

Zwolnienie od pracy pracownicy w ciąży

W przypadku ciąży pracodawca nie może odmówić ciężarnej zwolnienia od pracy. Przy czym przepisy nie pozwalają mu weryfikować prawdomówności podwładnej. W Kodeksie pracy nie ma też żadnej podstawy prawnej umożliwiającej żądanie potwierdzenia wykonania badań lekarskich w terminie deklarowanym przez ciężarną. Szef nie może więc uzależniać swojej zgody od deklaracji pracownicy, że przyniesie zaświadczenie z placówki medycznej lub od lekarza, potwierdzające wykonanie badań.

Nie ma zresztą nawet odpowiedniego trybu, w którym placówka medyczna mogłaby (albo miała obowiązek) wydać takie zaświadczenie.

Szef od ciężarnej może wymagać wskazania godziny badania. Gdyby jednak w tym czasie zauważono by pracownicę w innym miejscu, może wyciągnąć wobec niej konsekwencje na podstawie zeznań świadków. Podobnie byłoby z samowolnym opuszczeniem stanowiska pracy na wizytę lekarską. Brak wcześniejszego uzgodnienia z przełożonym może się dla ciężarnej nieprzyjemnie zakończyć. Za taką niesubordynację grozi wypowiedzenie, a w razie uporczywości działania – nawet dyscyplinarka.

Nie każda umowa ulega przedłużeniu do dnia porodu

Zasadnicze znaczenie ma § 3. Gdy umowa o pracę zawarta na czas określony (co ma tutaj miejsce) albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc (co ma tutaj miejsce), uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. A contrario oznacza to, że gdy taka umowa wygasa przed upłynięciem 3 miesiąca ciąży, pracodawca nie jest zobowiązany do jej przedłużenia – w takiej sytuacji może, choć nie musi, zaproponować zawarcie kolejnej umowy. Wniosek – nie każda umowa na czas określony z pracownicą w ciąży ulega przedłużeniu do dnia porodu.

Pracownica po rozwiązaniu umowy o pracę w dniu porodu nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego, albowiem stosunek pracy przedłużony jest tylko do dnia porodu i nie istnieje po narodzinach dziecka. A warunkiem nabycia prawa do urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub wychowawczego jest pozostawanie w stosunku pracy po dniu porodu. To oznacza bycie ubezpieczonym, a ubezpieczenie ustaje z dniem porodu.

Rozwiązanie umowy o pracę w dniu porodu – wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego

Według prawa polskiego pracownica, której umowa uległa przedłużeniu do dnia porodu, ma uprawnienie do zasiłku macierzyńskiego przez okres równy okresowi urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Zgodnie bowiem z art. 30a ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa:

Art. 30a. 1. Ubezpieczona – matka dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.

A stosownie do art. 30 ust. 4: „Ubezpieczonej będącej pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę na podstawie art. 177 § 3 Kodeksu pracy została przedłużona do dnia porodu – przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia”.

UWAGA: przy umowach, jakie Pani by zawierała, należy mieć na uwadze to, iż ZUS może dokładnie sprawdzać nabycie przez Panią prawa do zasiłków.