Obywatel Ukrainy pomocnikiem rolnika - obowiązki podatkowe obu stron umowy

Umowa o pomocy przy zbiorach z obywatelem Ukrainy

Umowa o pomocy przy zbiorach uregulowana jest w art. 91a i następnych ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Jak wiadomo, od dnia 24 lutego 2022 r. obowiązują przepisy ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, które przewidują możliwość zawierania umowy o pomocy przy zbiorach z pomocnikami rolnika będącymi obywatelami Ukrainy na wydłużony niż dotychczas okres, tj. na okres ich legalnego pobytu na terytorium Polski (co wynika z art. 40 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa). Taką możliwość polski ustawodawca zapewnił zaś jedynie obywatelom Ukrainy, którzy przybyli legalnie z Ukrainy na terytorium Polski od 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w rozporządzeniu (które zostanie wydane w przyszłości) w związku z działaniami wojennymi oraz deklarują chęć pozostania na terytorium Polski. Pobyt wymienionych osób na terytorium Polski uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy, licząc od dnia 24 lutego 2022 r. W stosunku zaś do umów o pomocy przy zbiorach zawieranych z obywatelami Ukrainy, którzy wskazanych warunków nie spełniają, a także z obywatelami innych państw, nadal obowiązuje limit czasowy trwania tych umów, czyli 180 dni w danym roku kalendarzowym.

Obowiązki rolnika zatrudniającego pomoc przy zbiorach

Do obowiązków rolnika w związku z zawarciem umowy o pomocy przy zbiorach należy:

• zapłata ustalonego przez strony wynagrodzenia;
• zapewnienie pomocnikowi narzędzi niezbędnych do prawidłowego świadczenia pomocy przy zbiorach;
• dokonanie zgłoszenia pomocnika w KRUS-ie w terminie 7 dni od daty zawarcia umowy oraz uiszczenie należnej składki (chorobowej, wypadkowej, macierzyńskiej oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne). Pomoc rolnika zgłasza się do ubezpieczenia w ciągu maksymalnie 7 dni od dnia zawarcia umowy o pomocy przy zbiorach, ale nie później niż przed upływem okresu, na który została zawarta ta umowa.

Wynagrodzenie pomocnika rolnika jako przychód z innych źródeł

Zgodnie z prawem podatkowym otrzymane przez pomocników rolnika wynagrodzenie uznawane jest za przychód z innych źródeł, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dochodem z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach jest przychód z tego tytułu bez pomniejszania o koszty jego uzyskania. Rolnik nie opłaca natomiast za zatrudnionego pomocnika zaliczki na podatek dochodowy oraz nie zgłasza umowy do urzędu skarbowego. Podatek płaci samodzielnie osoba zatrudniona.

Rolnik zaś wypłata wynagrodzenie brutto z umowy i przygotowuje PIT-11 z kwotą przychodów (do wypełnienia wyłącznie pozycje dotyczące przychodu), nie pobiera jednak zaliczki i nie wypełnia PIT-4R.

PIT-37 wypełnia podatnik czyli zatrudniony

To podatnik (zatrudniony) wykazuje przychód w deklaracji PIT-37. Zaliczki na podatek pomocnik rolnika opłaca samodzielnie; nie płaci ich rolnik zatrudniający; zaliczki możne on, rzecz jasna, płacić miesięcznie, stosując 12% lub 32% stawkę podatkową; może również płacić podatek w związku z rocznym rozliczeniem PIT – płaci się go wówczas jedną kwotą do końca kwietnia roku następnego i nie trzeba płacić zaliczek na podatek.

Jeśli rolnik rozlicza podatek dochodowy od osób fizycznych, to w ramach odliczania od podatku może on odliczyć we własnym zeznaniu podatkowym składkę na ubezpieczenie zdrowotne osób zatrudnionych na podstawie umowy o pomocy przy zbiorach. Natomiast, jak wskazałam wyżej, rolnik obowiązany jest przekazać zatrudnionemu informację PIT-11, w której nie wskazuje zaliczek na podatek, a jedynie kwotę wypłaconego świadczenia. Rolnik nie sporządza natomiast PIT-4R za osoby zatrudnione na tej podstawie.

Rolnik, który ma obowiązek sporządzenia informacji PIT-11, przesyła ją urzędowi skarbowemu – w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym oraz podatnikowi – w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym.

Opodatkowanie dochodów z pomocy przy zbiorach – unikanie podwójnego opodatkowania

Na marginesie dodam, że Ministerstwo Finansów w objaśnieniach z 18 stycznia 2019 r. dot. obowiązków ciążących na rolnikach w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych w związku z zawartą umową o pomocy przy zbiorach przypomniało, że art. 45ba ustawy PIT, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2019 r., nakłada obowiązek przesłania urzędowi skarbowemu sporządzonej informacji za pomocą środków komunikacji elektronicznej, zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej oraz, że ustawa o PIT nie reguluje sposobu przesyłania informacji PIT-11 pomocnikom, co daje rolnikowi prawo do przesłania informacji PIT-11 pomocnikowi w dowolny sposób, niemniej jednak do celów dowodowych warto, aby uzyskał on potwierdzenie dostarczenia tej informacji podatnikowi. Wskazano również, że w przypadku wypłaty należności na rzecz osoby, która nie ma w Polsce miejsca zamieszkania do celów podatkowych (tzn. podlega ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu), opodatkowanie dochodów z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach następuje z uwzględnieniem zawartych przez Polskę umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Na gruncie takich umów zawartych przez Polskę z Ukrainą należności wypłacane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach osobom mającym miejsce zamieszkania w tych krajach – jako tzw. inne dochody, uregulowane w art. 21 danej umowy – podlegają opodatkowaniu wyłącznie na Ukrainie, a więc w Polsce są zwolnione z opodatkowania, a więc wówczas rolnik nie ma obowiązku sporządzenia i przesłania informacji PIT-11.

Rezydencja podatkowa lub jej brak

A zatem w przypadku Ukraińców postępowanie rolnika zależy od tego, czy pomocnik jest polskim rezydentem podatkowym (posiada na terytorium Polski centrum interesów życiowych – osobistych i(lub) gospodarczych, a więc ma tu najbliższą rodzinę, przebywa na terytorium RP więcej niż 183 dni w ciągu roku, prowadzi tu stałą działalność), czy nierezydentem (nie ma miejsca zamieszkania na terenie Polski w rozumieniu przepisów podatkowych). Rezydencję ustala się na podstawie certyfikatu rezydencji, długości pobytu cudzoziemca w Polsce albo jego pisemnego oświadczenia. Jeżeli pomocnik przy zbiorach nie jest polskim rezydentem podatkowym, rolnik nie ma obowiązku sporządzania i rozsyłania informacji PIT-11 (dochód podlega opodatkowaniu wyłącznie na Ukrainie). Jeżeli natomiast zatrudniany do pomocy przy zbiorach Ukrainiec jest polskim rezydentem podatkowym, należy sporządzić PIT-11 i przesłać go do odpowiedniego urzędu skarbowego (zgodnego z miejscem zamieszkania cudzoziemca).

Ustalenie rezydencji podatkowej Ukraińca zatrudnionego przy zbiorach – specustawa

Jak widzimy, w tej sytuacji w przypadku pracowników kluczowe znaczenie ma ustalenie, czy są polskimi rezydentami, czy nie. Niektórzy obywatele Ukrainy przebywający w Polsce po agresji Rosji na Ukrainę mogą bowiem być uznani za rezydentów podatkowych zarówno w Polsce, jak i w Ukrainie, a to wiąże się z problemami podatkowymi. Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski uważa się bowiem osobę fizyczną, która ma w Polsce centrum interesów osobistych lub gospodarczych lub przebywa w RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Modyfikację w tym zakresie wprowadziła specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy, zgodnie z którą od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r. możliwe jest ustalanie ośrodka interesów życiowych obywatela Ukrainy w uproszczony sposób – na podstawie pisemnego oświadczenia. Jeśli zatem obywatel Ukrainy złoży takie oświadczenie, oznacza to, że przeniósł on ośrodek interesów życiowych do Polski i zostaje uznany za polskiego rezydenta podatkowego. Tym samym po przekroczeniu przez obywatela Ukrainy 183. dnia pobytu w Polsce może powstać obowiązek wystawienia dla niego PIT-11, i kolejno obowiązek rocznego rozliczenia podatkowego w Polsce przez tegoż obywatela.

Wątpliwości i wniosek o indywidualną interpretację podatkową

Musi Pani ustalić ową ilość dni z pracownikiem, a następnie zalecam wystąpić do US o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej (koszt 40 zł od jednego pytania), czy takiego pracownika należy uznać za rezydenta i wystawić PIT-11, czy też nie (a w zw. z tym, czy on jest zobowiązany rozliczyć dochody w Polsce). Z uwagi bowiem na fakt, że przekroczenie 183 dni wynika z przedłużającego się przymusowego pobytu obywateli ukraińskich w Polsce w związku z wojną powstają spory co do tego, czy okres pobytu Ukraińców w Polsce związany stricte z konfliktem zbrojnym powinien być brany pod uwagę przy ustalaniu rezydencji podatkowej. Tam, gdzie zaś spór, tam konieczna interpretacja. Jeśli zaś ów obywatel ma rezydencję w Polsce, bo ma tu miejsce zamieszkania, rodzinę, przebywa powyżej 183 dni nie tylko w związku z wojną, to sprawa jest prosta – wystawia Pan PIT-11, a Pański pomocnik rozlicza się w Polsce albo w formie zaliczek, albo na koniec roku.