Obowiązki brata wobec niepełnosprawnej siostry

Czy jest prawny obowiązek opieki nad rodzeństwem w razie choroby?

Przepisy nie przewidują prawnego obowiązku opieki nad rodzeństwem. Opiekuje się Pan siostrą wyłącznie ze względów moralnych. Testament, który siostra spisała na Pana rzecz, również nie zobowiązuje Pana do jakiejkolwiek opieki czy pomocy siostrze w świetle prawa.

Sytuacja wyglądałaby inaczej, gdyby otrzymał Pan od siostry nieruchomość w drodze umowy dożywocia.

Zgodnie z art. 908 Kodeksu cywilnego (w skrócie: K.c.):

§ 1. Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

W tej chwili siostrą powinni się opiekować jej mąż i dzieci, co wynika wprost z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie: K.r.o.):

Art. 23. Małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy i wierności oraz do współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.

Art. 27. Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Art. 28. § 1. Jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka.  

Art. 87. Rodzice i dzieci są obowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się. 

Przez wzajemne wsparcie, o którym mowa w art. 87 K.r.o. należy rozumieć: pomoc materialną, psychiczne wsparcie w chorobie, cierpieniu i kalectwie, pomoc intelektualną przy podejmowaniu ważnych decyzji lub załatwianiu spraw życiowych oraz pomoc fizyczną przy wykonywaniu różnych czynności.

Czy obowiązek alimentacyjny może obciążyć rodzeństwo?

Wzajemne wsparcie pomiędzy rodzicami i dziećmi powinno być całkowicie bezinteresowne – wynika to przede wszystkim z norm moralnych.

Według art. 128 K.r.o. obowiązek dostarczania środków utrzymania (alimentacji), a w miarę potrzeby – także środków wychowania obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Natomiast zgodnie z art. 129 § 1 K.r.o. obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.

Jak widać, w pierwszej kolejności obowiązek opieki nad niepełnosprawną siostrą spoczywa nie na Panu, lecz na mężu i dzieciach Pańskiej siostry (oczywiście mówimy tu o pełnoletnich dzieciach, które są już w stanie utrzymać się samodzielnie). To oni powinni przede wszystkim jej pomagać i opiekować się nią.

Radziłabym uzyskać poradę na temat ewentualnego zachowku po śmierci siostry. Ponieważ, jak wynika z opisu sprawy, po jej śmierci może Pan zostać zobowiązany do zapłaty zachowku na rzecz męża i dzieci siostry z uwagi na spisany na Pana rzecz testament.