Na czym polega obowiązek alimentacyjny?
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: K.r.o.) nakładają na rodziców obowiązek troszczenia się o rozwój dziecka i pokrywania jego potrzeb do czasu usamodzielnienia się.
Z definicji obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka (utrzymanie i wychowanie) wynika, że obowiązek ten ustaje dopiero wówczas, gdy dziecko osiągnie samodzielność życiową, co z reguły łączy się z możliwością podjęcia pracy zarobkowej. Ta możliwość nie może być jednak rozważana w oderwaniu od osobistej i życiowej sytuacji uprawnionego. Jeżeli mianowicie kontynuuje on naukę, uczy się zawodu, uczęszcza na kurs doskonalenia zawodowego, to za usprawiedliwione uznać należy dalsze alimentowanie go. Jak przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12.02.1998 r. (sygn. akt I CKN 499/97), „nawet zdobycie dwóch zawodów przez dziecko nie uwalnia rodziców od obowiązku świadczenia alimentów, jeżeli taki uprawniony podejmuje studia. Wykładnia art. 133 § 1 nie może bowiem pozostawać w oderwaniu od art. 94, który nakłada na rodziców obowiązek troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i należytego przygotowania go do pracy dla dobra społeczeństwa, odpowiednio do jego uzdolnień. Jest przy tym oczywiste, że jedynie efektywne studiowanie pozwala uprawnionemu liczyć na alimentowanie go”.
Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›
Czy można uchylić się od obowiązku alimentacyjnego?
Obecnie ustawodawca dopuścił jednak możliwość uchylenia się rodziców od dostarczania swojemu pełnoletniemu dziecku środków utrzymania w dwóch wypadkach, a mianowicie:
- Jeśli świadczenia alimentacyjne połączone są z nadmiernym dla rodziców uszczerbkiem, a dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się (art. 133 § 3 K.r.o.). Pozostawiono więc swoistą furtkę dla rodziców pełnoletniego dziecka. Jeśli student się nie uczy, a w efekcie nie zalicza kolejnego roku studiów, to rodzice mogą zostać zwolnieni z obowiązku łożenia na jego dalszą naukę.
- Jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 144¹ K.r.o.).
Uchylenie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka
Jedynie prawomocny wyrok sądu może uchylić obowiązki alimentacyjne. Aby sąd to zrobił, musiałby Pan udowodnić jedną z trzech przesłanek:
- Syn jest już zdolny do samodzielnego utrzymania.
- Syn nie dokłada starań w celu uzyskania możliwości samodzielnego utrzymania się, a Pański obowiązek alimentacyjny połączony jest z nadmiernymi trudnościami.
- Uiszczanie przez Pana alimentów sprzeczne jest z zasadami współżycia społecznego.
Ciężar udowodnienia danej przesłanki ciąży na Panu.
Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›
Osiągnięcie pełnoletności przez dziecko a obowiązek alimentacyjny
Pański syn jest pełnoletni. W jego przypadku liczy się to, czy kontynuuje naukę i wyraża chęć do nauki oraz czy dąży do tego, aby się usamodzielnić.
Uczęszczanie dziecka do szkoły wieczorowej lub zaocznej nie zwalnia rodziców od alimentowania – jeśli dziecko wykazuje chęci do nauki. Jeśli zaczyna szkołę, a po 2-3 miesiącach zmienia na inną lub nie chodzi do obecnej – nie jest to chęć do nauki, tylko próba wyłudzania alimentów. Sądy dokładnie badają takie sytuacje. Zaoczna czy wieczorowa szkoła nie oznacza końca obowiązku alimentacji – czasem po prostu do dziennej szkoły dziecko się nie dostało, bo było za dużo chętnych, uzyskało zbyt niską ocenę, jest mniej zdolne – co nie znaczy, że nie chce dalej się kształcić. Jeśli jednak nie zdaje egzaminów, nie chodzi na zajęcia – to każdy sąd uzna, że nie są mu należne alimenty. Nie ma znaczenia przy tym, czy chodzi o studia, czy szkołę średnią.
Sąd ocenia indywidualnie naukę i postawę każdego uprawnionego. Nie ma tu żadnych ram ani ogólnych kryteriów. Jeśli syn nie zdaje, bo nie chodzi do szkoły, każdy sąd oceni to tak samo – jako brak chęci do nauki i do osiągnięcia samodzielności.
Jeżeli syn dostanie się na studia, o których Pan pisze, to może Pan mu zarzucić, że charakter tych studiów pozwala mu na pracę (a tak jest zwykle przy studiach zaocznych). Powinien Pan wskazać, że syn może podjąć pracę albo chociaż zarejestrować się w urzędzie pracy (co świadczyłoby o jego chęci znalezienia pracy).
Obowiązek alimentacyjny względem dorosłego syna
Może Pan również zaznaczyć, że spełnianie obowiązków alimentacyjnych wobec dorosłego syna wiąże się z nadmiernym uszczerbkiem majątkowym dla Pana (ma Pan na utrzymaniu własną rodzinę, dostał Pan wymówienie z pracy, spłaca Pan kredyt itp.), a poza tym Pana syn nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Pański syn powinien starać się uzyskać możliwość samodzielnego utrzymania się. Żądanie przez pełnoletnie dziecko alimentów od rodzica bez własnych starań o usamodzielnienie się tworzy złe wzorce zachowania i jest etycznie nieusprawiedliwione.
Powinien Pan wykazać wszystkie okoliczności wskazujące na możliwość podjęcia pracy i samodzielnego utrzymywania dziecka, a także opisać jego dotychczasowy tryb życia.
Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›
Pozew o uchylenie obowiązku alimentacyjnego
Pozew o uchylenie obowiązku alimentacyjnego należy jednak opłacić opłatą sądową w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu. Wartością tą będzie suma świadczeń za okres 12 miesięcy.
Sądem właściwym będzie sąd rejonowy – wydział rodzinny i spraw nieletnich – miejsca zamieszkania syna. Pozew należy złożyć do sądu w 2 egzemplarzach.
Reasumując: proponuję złożyć pozew do sądu o stwierdzenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego wobec syna. W pozwie oraz w trakcie postępowania będzie Pan musiał wykazać, że sytuacja syna pozwala mu na samodzielne utrzymanie się i że osiągnął on samodzielność życiową.
Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że Pański syn jest w stanie choćby częściowo zaspokoić swoje uzasadnione potrzeby. W takim przypadku może Pan złożyć w sądzie pozew o zmniejszenie alimentów. Takie żądanie, jako żądanie alternatywne, może Pan zawrzeć w pozwie o uchylenie alimentów. Wówczas, jeżeli sąd ustali, że Pana obowiązek alimentacyjny nie wygasł, może zmniejszyć alimenty płacone na syna.
Przykłady
Przypadek Tomasza
Tomasz, 45-letni ojciec, ma pełnoletniego syna, który skończył szkołę średnią i zrezygnował z dalszej edukacji oraz pracy. Mimo wielokrotnych próśb, syn nie szuka pracy ani nie planuje studiów. Tomasz, mający trudną sytuację finansową, zdecydował się wystąpić do sądu z wnioskiem o uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Argumentował, że syn nie wykazuje chęci do usamodzielnienia się i utrzymania.
Sytuacja Anny
Anna, samotna matka, wspiera finansowo swojego 19-letniego syna, który planował rozpocząć studia zaoczne. Mimo początkowego zainteresowania, syn zrezygnował z zapisów na uczelnię i nie podjął pracy. Anna, będąc w trudnej sytuacji finansowej z powodu utraty pracy, skonsultowała się z prawnikiem, aby dowiedzieć się, czy może przerwać alimenty, biorąc pod uwagę brak wysiłków syna w kierunku usamodzielnienia się.
Przypadek Jacka
Jacek, ojciec dwójki dzieci, w tym 20-letniego syna, który zrezygnował ze studiów i nie podejmuje żadnej pracy, stanął przed dylematem kontynuacji wsparcia finansowego. Jego syn sporadycznie uczęszcza na kursy, ale nie daje oznak chęci znalezienia pracy. Jacek, obciążony kredytem mieszkaniowym, rozważał możliwość wniesienia sprawy o zmniejszenie alimentów, argumentując, że syn jest już dorosły i powinien dążyć do samodzielności finansowej.
Podsumowanie
Podsumowując, obowiązek alimentacyjny wobec pełnoletniego syna, który nie studiuje i nie pracuje, zależy od wielu czynników, w tym od jego chęci do nauki oraz starań o usamodzielnienie się. Chociaż rodzice mają obowiązek wspierać swoje dzieci, prawo przewiduje możliwość uchylenia się od tego obowiązku, gdy dziecko nie podejmuje żadnych działań w kierunku samodzielnego życia. W każdym przypadku, decyzję o ewentualnym zakończeniu płacenia alimentów powinien ocenić sąd, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy.
Oferta porad prawnych
Potrzebujesz porady prawnej lub pomocy w przygotowaniu dokumentów sądowych? Skorzystaj z naszych usług prawnych online, oferujących profesjonalne wsparcie i szybką pomoc w zakresie prawa rodzinnego, w tym spraw alimentacyjnych. Nasz zespół doświadczonych prawników jest do Twojej dyspozycji. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.02.1998 r., sygn. akt I CKN 499/97
Alimenty z funduszu alimentacyjnego – przekroczenie kryterium dochodowego
