Obowiązek dopłat za DPS a darowizna nieruchomości, czy dziecko które nic nie dostało musi płacić?

Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej

Podstawę prawną do udzielenia odpowiedzi na zapytanie stanowi ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (dalej „u.p.s.”). W oparciu o art. 61 ust. 1 tejże:

Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Zwolnienie z opłaty za pobyt w DPS

Nadto zgodnie z art. 64 u.p.s.: Osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej można zwolnić z tej opłaty częściowo lub całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, w szczególności jeżeli:

1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;

2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;

3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;

4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko;

5) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańcowi domu;

6) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu;

7) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty wykaże, w szczególności na podstawie dokumentów dołączonych do wniosku, rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub mieszkańca domu obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty.

W Pani przypadku można mówić jedynie o tej zaznaczonej, siódmej przesłance.

Istnieje jeszcze przepis art. 64a ustawy, który stanowi, że osobę obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty, na jej wniosek, pod warunkiem że przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu tego mieszkańca władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona lub prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu tego mieszkańca za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego popełnione na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny rodzeństwa lub jej rodzica, chyba że skazanie uległo zatarciu. Zwolnienia te obejmują zstępnych osoby zwolnionej z opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej. W Pani przypadku ta okoliczność również nie zachodzi. W związku z powyższym należy przeanalizować przesłanki wskazane w art. 64 pkt. 7.

Stosowanie zwolnienia z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej – zasady i wartości

Stosowanie przepisów o zwalnianiu z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej wymaga uwzględnienia różnych zasad i wartości, a także rozstrzygania konfliktów pomiędzy przeciwstawnymi interesami. Pierwszym z argumentów przemawiającym za uwzględnieniem wniosku są powody finansowe. Ponieważ uiszczanie opłat za dom pomocy społecznej stanowi dla osoby zobowiązanej znaczne obciążenie, głównym powodem zastosowania zwolnienia powinna być sytuacja materialna zobowiązanego. Jest to szczególnie istotne w rozważaniu przesłanek określonych w pkt 1-4. Jeżeli dochody wnioskodawcy są na tyle wysokie, że bez trudu jest on w stanie partycypować w kosztach pobytu osoby bliskiej w DPS, to przesłanka utrzymywania się z jednego wynagrodzenia nie zasługuje na uwzględnienie. Niezasadne zwalnianie z przedmiotowego obowiązku godzi w idee i cele pomocy społecznej, jest również sprzeczne z zasadą pomocniczości, przerzuca bowiem na jednostki samorządu terytorialnego i obywateli koszty utrzymania osób, które są samowystarczalne lub mogą być utrzymywane przez dobrze sytuowanych krewnych. Toteż rozpatrując wniosek o zwolnienie z opłat, organ powinien mieć na uwadze nie tylko słuszny interes wnioskodawcy, lecz także interes społeczny.

Druga grupa argumentów odnosi się do sfery aksjologicznej. Równie istotne dla oceny wniosków w przedmiotowej sprawie są względy moralne i elementarne poczucie sprawiedliwości, a także kierowanie się przez organ zasadą słuszności. Zwłaszcza przy analizie okoliczności wskazanych w pkt 5-7 wartości i zasady prawa nie mogą być pomijane. W szczególności chodzi tu o zasadę sprawiedliwości społecznej oraz o uwzględnienie aksjologii konstytucyjnej. Judykatura zauważa, że automatyczne włączenie wszystkich ustawowo wskazanych osób do grona ponoszących odpowiedzialność finansową za pobyt w DPS i uzależnienie tej odpowiedzialności wyłącznie od wysokości uzyskiwanych dochodów, w niektórych sytuacjach byłoby niemożliwe do pogodzenia z zasadą sprawiedliwości społecznej i dyrektywami demokratycznego państwa prawa. Organ nie może się zatem ograniczać wyłącznie do analizy sytuacji dochodowej osoby zobowiązanej do partycypowania w opłacie za pobyt w domu pomocy społecznej. Takie działanie byłoby niezasadne na gruncie katalogu otwartego ustanowionego komentowanymi przepisami. Katalog ten umożliwia również uwzględnienie skomplikowanych relacji rodzinnych, które czasem są podnoszone we wnioskach o zwolnienie.

Wniosek o zwolnienie lub odwołanie od decyzji – przedstawienie sytuacji rodzinnej

Wobec tego jeśli zostanie Pani obciążona obowiązkiem partycypowania w kosztach pobytu mamy w DPS, powinna Pani opisać sytuację rodzinną, wskazać na konieczność opieki ze strony innych osób z uwagi na dokonaną darowizną oraz na naruszenie zasad współżycia społecznego w przypadku obciążenia Pani obowiązkiem tych opłat. Zatem jeżeli zostanie w stosunku do Pani wszczęte postępowanie, to należy złożyć wniosek o zwolnienie, a w przypadku wydania decyzji, koniecznie należy złożyć odwołanie, powołując się na wyżej wskazane okoliczności.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej - Dz.U. 2004 nr 64 poz. 593

2. I. Sierpowska [w:] Pomoc społeczna. Komentarz, wyd. VI, Warszawa 2023, art. 64