Oblodzona droga i odszkodowanie od gminy za wypadek

Drogi publiczne niezależnie od kategorii, do której należą (drogi gminne, powiatowe, wojewódzkie i krajowe), powinny być utrzymywane w należytym stanie.

Obowiązek taki wynika z przepisów ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych.

Utrzymanie drogi w stanie właściwym należy do gminy, powiatu, województwa lub Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad w zależności od jej kwalifikacji. Zarządzanie drogą może być wykonywane przez utworzoną przez sejmik województwa, radę powiatu czy radę gminy jednostkę organizacyjną.

W imieniu właściciela drogami publicznymi zarządzają w przypadku dróg:

1. krajowych – Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad;
2. wojewódzkich – zarząd województwa;
3. powiatowych – zarząd powiatu;
4. gminnych – wójt (burmistrz, prezydent miasta).

Zgodnie z przepisem art. 20 § 1 ustawy o drogach publicznych – to do zarządcy drogi należy m.in.:

1. utrzymanie nawierzchni drogi, chodników, drogowych obiektów inżynierskich, urządzeń zabezpieczających ruch i innych urządzeń związanych z drogą;
2. przeprowadzanie okresowych kontroli stanu dróg i drogowych obiektów inżynierskich oraz przepraw promowych, ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na stan bezpieczeństwa ruchu drogowego;
3. wykonywanie robót interwencyjnych, robót utrzymaniowych i zabezpieczających.

Pojęcie „zadania w zakresie utrzymania drogi”, którego definicję znajdujemy w przepisie art. 4 pkt 10 wspomnianej ustawy, oznacza wykonanie robót remontowych, przywracających jej pierwotny stan oraz robót konserwacyjnych, porządkowych i innych, zmierzających do zwiększenia bezpieczeństwa i wygody ruchu, w tym także odśnieżanie i zwalczanie śliskości zimowej (art. 4 § 1 pkt 20 ustawy). Z tego punktu widzenia zarządca drogi odpowiada nie tylko za to, aby w nawierzchni nie było dziur uniemożliwiających jazdę i doprowadzających do szkód w samochodach, ale także zobligowany jest do tego, aby dbać o stan drogi w szerokim ujęciu tej kwestii. Droga musi być bezpieczna dla jej użytkowników, niezależnie od warunków środowiskowych i pogodowych. Zarządca drogi, uwzględniając właśnie te czynniki, powinien podejmować takie działania, aby wystąpienie niekorzystnych zjawisk atmosferycznych nie doprowadzało do obniżenia bezpieczeństwa i wygody ruchu.

Trzeba dodać, że prawidłowe utrzymanie stanu drogi szczególnego znaczenia nabiera w okresie zimowym, przy czym należy zwrócić uwagę, iż utrzymanie drogi w tym okresie w stanie całkowitego bezpieczeństwa jest często technicznie nierealne do wykonania, co skutkuje brakiem zawinienia zarządu drogi. Uszkodzenie pojazdu na skutek śliskości drogi nie daje zatem automatycznie podstawy do przyjęcia odpowiedzialności po stronie zarządcy Może bowiem powstać sytuacja, w której brak jest jednej przesłanek odpowiedzialności, jaką jest wina zarządu polegająca na niedopełnieniu ciążących na nim obowiązków polegających na usunięciu lodu, śniegu czy gołoledzi.

W świetle orzecznictwa sądowego w porze zimowej wymagana jest od kierujących pojazdami szczególna ostrożność, o czym ostrzega się za pomocą środków masowego przekazu. Wobec powyższego kierowcy muszą zawsze liczyć się z możliwością wystąpienia śliskiego fragmentu drogi, który zagraża bezpieczeństwu jazdy. Zarządca drogi odpowiada wobec poszkodowanych na zasadzie winy, a żaden przepis prawa nie stwarza jej domniemania. Domniemanie faktyczne można stosować wyłącznie w sytuacji gdy pozwalają na to zaistniałe okoliczności. Utrzymanie dróg publicznych w należytym stanie w szczególności w okresie zimowym musi być oceniane w rozsądnych granicach, w świetle zasad doświadczenia życiowego. Prócz uchybień obowiązkom ustawowym konieczne jest również każdorazowe ustalenie, jakich obowiązków wynikających z innych aktów zarządca nie dopełnił, w szczególności powinno się badać przepisy wydawane na szczeblu samorządowym, a określające zasady utrzymania dróg w okresie zimowym – plany zimowego utrzymania dróg i chodników.

Jak wynika zatem z przytoczonych wyżej przepisów, pierwszoplanowym zadaniem zarządcy jest utrzymanie drogi w stanie wykluczającym narażenie użytkowników na wypadek pozostający w adekwatnym (wyłącznym i bezpośrednim) związku przyczynowym z ich wykorzystaniem. Zaniechanie lub wadliwe wypełnienie obowiązków, które ciążą na zarządcy, prowadzi do powstania odpowiedzialności odszkodowawczej po jego stronie.

W związku z powyższym to do zarządcy drogi należy zwrócić się z żądaniem naprawienia szkody w przypadku, gdy jest ona bezpośrednim skutkiem zaniedbania przez niego wykonywania obowiązków narzuconych mu przez ustawę o drogach publicznych. Warto przy tym zatroszczyć się wcześniej o zebranie dowodów winy zarządcy, a to przykładowo poprzez wezwanie na miejsce zdarzenia policji z żądaniem sporządzenia odpowiedniego protokołu, zebranie zeznań oraz adresów świadków itd.

Okolicznością istotną w zakresie opisanej problematyki jest kwestia, że zarządca drogi nierzadko jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej. W takim przypadku poszkodowanemu przysługuje wybór, do kogo skierować swoje roszczenie – do zarządcy czy jednak wprost do jego ubezpieczyciela.

Odpowiedzialność zarządcy drogi, a następnie nakładająca się na nią odpowiedzialność jego ubezpieczyciela, opiera się na zasadach wskazanych w Kodeksie cywilnym (art. 415)

Do stwierdzenia istnienia odpowiedzialności konieczne jest łączne wystąpienie następujących przesłanek:

1. zaistnienie, powstanie szkody (np. uszkodzenia pojazdów w wyniku kolizji),
2. szkoda musi być spowodowana działaniem lub zaniechaniem, z którym ustawa wiąże obowiązek odszkodowawczy (np. na skutek zaniedbań, niedociągnięć ze strony zarządu dróg na jezdni doszło do kolizji, gdyż nie została ona odpowiednio i na czas odśnieżona, odlodzona),
3. musi istnieć związek przyczynowy pomiędzy szkodą a działaniem lub zaniechaniem, z którym ustawa wiąże obowiązek odszkodowawczy (musi istnieć związek pomiędzy kolizją spowodowaną śliskością a zaniechaniem odlodzenia, odśnieżenia jezdni).

Zarząd dróg, a pośrednio i jego ubezpieczyciel, odpowiada na zasadzie winy, na co wskazuje Kodeks cywilny w art. 415 poprzez stwierdzenie, że obowiązany do naprawienia szkody jest ten, kto wyrządził szkodę innej osobie na skutek swojego działania lub zaniechania. Oznacza to, iż obowiązek naprawienia szkody powstaje jedynie w razie takiego działania lub zaniechania (zaniedbania) zarządcy, które noszą znamiona winy, czyli naruszenia określonych obowiązków określonych w przepisach prawa.

Ciężar udowodnienia okoliczności zaniechania lub niedopełnienia obowiązków przez zobowiązanego zarządcę spoczywa, zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego, na poszkodowanym, który dochodzi odszkodowania. On w razie wystąpienia szkody musi wykazać istnienie wszystkich przesłanek wskazanych powyżej w punktach 1-3, w szczególności zaś oprócz uchybień obowiązkom ustawowym konieczne jest również każdorazowe ustalenie, jakich obowiązków wynikających z przepisów zarządca nie dopełnił.

Jeśli więc jest Pan w stanie wykazać powyższe przesłanki, wówczas można rozważyć pociągniecie zarządcy drogi do odpowiedzialności odszkodowawczej. Proszę jednak pamiętać o tym, co napisałem powyżej odnośnie możliwości uchylenia się przez zarządcę od odpowiedzialności.

Może Pan złożyć skargę do rady gminy z tytułu nieprzestrzegania przepisów ustawy o drogach publicznych. Skarga na zachowanie gminy (wójta) może zostać wniesiona w trybie tzw. postępowania skargowego, regulowanego przepisami działu VIII Kodeksu postępowania administracyjnego.

Zgodnie z art. 227 Kodeksu postępowania administracyjnego „przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw”.