Utrudnianie podziału spadku przez macochę

Upływ 6 miesięcy od chwili śmierci spadkodawcy

Skoro Pański ojciec zmarł 18 października 2015 r., to objęły spadek po nim nowe przepisy dotyczące zasad dziedziczenia.

Według art. 1015 Kodeksu cywilnego (w brzmieniu obowiązującym od dnia 18 października 2015 r.):

„§ 1. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.

§ 2. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.”

Obecnie więc przez sam upływ 6 miesięcy od chwili śmierci Pańskiego ojca nie nabędzie Pan spadku po ojcu wprost, ale z dobrodziejstwem inwentarza. Jeżeli chce Pan nabyć spadek wprost, to w terminie 6 miesięcy od śmierci ojca musi Pan złożyć oświadczenie przez sądem lub notariuszem, że przyjmuje Pan spadek wprost (bez ograniczenia za długi).

Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku

Przechodząc do Pana pytań:

Ad. 1 Wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia spadku może Pan złożyć w każdej chwili od śmierci Pana ojca. Wniosek taki nie podlega przedawnieniu.

Do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.

Według art. 669 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi.

Oświadczenie o przyjęciu spadku wprost bądź z dobrodziejstwem inwentarza lub o odrzuceniu spadku może Pan złożyć w toku trwania tej sprawy. Wyraźnie dopuszcza taką możliwość art. 640 § 2 K.p.c.

Postępowanie to jest postępowaniem nieprocesowym. Pana macocha nie musi się na nie stawiać, ale powinna być o nim powiadomiona. Ponadto sąd spadku musi wiedzieć jakie stanowisko przyjmie ona w stosunku do spadku (przyjmie spadek, czy też go odrzuci). Faktycznie więc, jeżeli Pana macocha nie stawi się i nie złoży oświadczenia (a będzie odbierać zawiadomienia z sądu), to sąd poczeka przewidziane prawem 6 miesięcy od chwili śmierci Pana ojca.

Dodatkowo od Pana jako od wnioskodawcy sąd zażąda odpisu skróconego aktu zgonu Pana ojca, odpis małżeństwa Pana ojca, adres zamieszkania Pana macochy. Po prostu Pan jako wnioskodawca będzie musiał dostarczyć sądowi wszelkie dokumenty – prawidłowo złożony wniosek o stwierdzenie nabycia spadku oraz dokumenty (najczęściej te, które wymieniłem).

Jeżeli nie zna Pan adresu zamieszkania macochy, to sąd może zawiesić postępowanie (jeżeli okaże się, że adres jest nieprawidłowy) i nakazać Panu ustalenie tego adresu, a jeżeli się Panu nie uda i wykaże Pan swoje starania ku temu, sąd wyznaczy kuratora do działania w imieniu Pana macochy.

W postępowaniu tym sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkodawca pozostawił testament oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia.

Po wydaniu orzeczenia, sąd wskaże, kto dziedziczy po Pana ojcu i w jakiej części. Jeżeli jest tylko Pan i macocha, to spadek odziedziczycie po 1/2 części. Z takiego orzeczenia nic nie wynika, jeżeli nie wiadomo, co wchodzi w skład spadku po ojcu. Ponadto nie staje się Pan wyłącznym właścicielem poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład spadku – jest Pan kimś na podobieństwo współwłaściciela z Pana macochą (oczywiście jeżeli ojciec nie pozostawił po sobie testamentu lub nie zbył za życia na Pana macochę całego swojego majątku).

Postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku

Ad. 2. Sąd już w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku rozstrzyga, kto w jakiej części dziedziczy spadek po Pańskim ojcu. Jednak dopiero w sprawie o dział spadku sąd zniesienie wspólność majątku spadkowego w ten sposób, że podzieli ten majątek (np. w ten sposób, że mieszkanie przyzna Panu ze spłatą na rzecz macochy). Podobnie będzie z gospodarstwem rolnym i ruchomościami.

Oczywiście nie trzeba najpierw składać wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Można bowiem we wniosku o dział spadku wnieść jednocześnie, aby sąd stwierdził, kto nabywa spadek po zmarłym.

Podstawą prawną takiego działania jest art. 681 K.p.c., zgodnie z którym – jeżeli stwierdzenie nabycia spadku jeszcze nie nastąpiło i nie został sporządzony zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydaje sąd w toku postępowania działowego, stosując przepisy rozdziału 8.

Wniosek o dział spadku

Jeżeli więc uprzednio nie przeprowadzono postępowania o stwierdzenie nabycia spadku lub nie sporządzono zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia, wniosek o dział spadku zawiera w sobie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku.

Należy mieć na uwadze, że postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku wydane w toku postępowania w sprawie o dział spadku jest postanowieniem orzekającym co do istoty i przysługuje od niego apelacja. W związku z tym wydanie postanowienia o dziale spadku jest możliwe dopiero po uprawomocnieniu się takiego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, ponieważ każde z tych orzeczeń jest rozstrzygnięciem samodzielnym, a dokonanie działu nie jest możliwe dopóty, dopóki nie zostanie stwierdzony krąg spadkobierców i ich udziały w sposób określony w art. 1025 § 2 K.c. (zob. postanowienie SN z 7 listopada 1997 r., III CKN 246/97, LexisNexis nr 353742).

Sąd w tym postępowaniu z urzędu ma obowiązek ustalić skład i wartość spadku ulegającego podziałowi (por. 684 K.p.c.).

Składając wniosek o dział spadku, który równocześnie zawiera w sobie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, nie musi Pan znać dokładnie długów spadkodawcy, bowiem i tak sąd nie dzieli długów. Zajmuje się jedynie aktywami.

Złożony wcześniej wniosek o zabezpieczenie majątku, który jest jeszcze bez odpowiedzi, nie koliduje z kolejnym krokiem, który chce Pan wykonać, bowiem zabezpieczenie majątku, jak sama nazwa mówi, ma na celu uniemożliwienie utraty tego spadku najczęściej poprzez sporządzenie inwentarza tego majątku.