Obecność przy spisywaniu aktu notarialnego

Czym jest umowa darowizny?

Celem darowizny jest wzbogacenie obdarowanego kosztem majątku darczyńcy. Umowa darowizny jest czynnością prawną, na mocy której darczyńca zobowiązuje się do jednostronnego bezpłatnego świadczenia kosztem swojego majątku na rzecz obdarowanego, przy równoczesnym braku nałożenia na niego obowiązku świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę. Korzyść osiągana przez jedną stronę umowy nie znajduje odpowiednika po drugiej stronie. Darowizna jest zaliczana do szczególnie wykształconych, nieograniczonych do wyspecjalizowanych szczególnych form prawnych, czynności prawnych nieodpłatnych.

Świadczenie na rzecz obdarowanego polega na dokonaniu przysporzenia majątkowego, może w szczególności polegać na przeniesieniu określonych praw z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego (np. prawa własności), na zapłacie określonej sumy pieniężnej, ustanowieniu pewnych praw majątkowych (np. na ustanowieniu służebności osobistej), na zwolnieniu obdarowanego z długu, na zniesieniu prawa obciążającego cudzą rzecz.

Darowizna jest umową jednostronnie zobowiązującą, która może być zawarta na zasadach ogólnych prawa cywilnego pomiędzy wszystkimi podmiotami (osoby fizyczne, prawne i ułomne osoby prawne). Nie istnieją w zasadzie żadne ograniczenia co do możności przyjmowania darowizn, okolicznością przesądzającą w tym zakresie jest posiadanie zdolności prawnej.

Oświadczenia stron przy umowie darowizny

Umowa darowizny jest umową konsensualną, co oznacza, iż wywołuje ona skutki z chwilą złożenia zgodnych oświadczeń woli przez darczyńcę i obdarowanego. Przy zawarciu umowy darowizny oświadczenia stron nie muszą być złożone jednocześnie. Przy braku jednoczesności oświadczeń umowa dochodzi do skutku dopiero z chwilą złożenia oświadczenia woli przez drugą stronę. Przy darowiźnie prawa własności nieruchomości (użytkowania wieczystego) ma to istotne znaczenie z tego względu, że dopiero wówczas w akcie notarialnym może być zawarty wniosek o wpis nabywcy do księgi wieczystej.

W jakiej formie powinno być złożone oświadczenie woli przez obdarowanego o przyjęciu darowizn?

Artykuł 890 § 1 zdanie 1 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) przewiduje pod rygorem nieważności formę aktu notarialnego dla oświadczenia woli przez darczyńcę. Oświadczenie woli przez obdarowanego o przyjęciu darowizny może być w zasadzie złożone w dowolnej formie. Treść art. 890 § 2 K.c. pozwala na stwierdzenie, że dowolność formy oświadczenia obdarowanego nie dotyczy przypadków przyjęcia darowizny, która ze względu na przedmiot wymaga zachowania szczególnej formy. Ze względu na treść art. 158 K.c. oświadczenia obydwu stron umowy darowizny nieruchomości wymagają więc zachowania formy aktu notarialnego.

Przepisy dotyczące pełnomocnictwa zawarte są w art. 95-109 K.c. Art. 98 K.c. ze względu na zakres umocowania rozróżnia trzy rodzaje pełnomocnictw:

1. ogólne,
2. rodzajowe,
3. szczególne.

Udzielenie pełnomocnictwa osobie trzecie do złożenia oświadczenia o przyjęciu darowizny

Pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu, tj. do dokonywania takich czynności, które są zgodne z zasadami prawidłowej gospodarki, np. czynności potrzebne do prawidłowego i korzystnego użytkowania budynku lub lokalu, pobieranie czynszu i dokonywanie bieżących remontów. Takie pełnomocnictwo nie upoważnia natomiast np. do zbycia budynku. Pełnomocnictwo rodzajowe (gatunkowe) obejmuje umocowanie do dokonywania czynności prawnych określonego rodzaju, np. do sprzedawania nieruchomości. Pełnomocnictwo rodzajowe nie jest dopuszczalne, jeżeli ustawa wymaga pełnomocnictwa szczególnego. Pełnomocnictwo szczególne zawiera umocowanie do dokonania określonej czynności prawnej, np. darowizny nieruchomości.

Obowiązuje generalna zasada, że pełnomocnictwo może być udzielone w dowolnej formie, z wyjątkiem dwóch przypadków określonych w art. 98 K.c., a mianowicie:

1. jeżeli zawiera umocowanie do dokonania czynności prawnej, dla której pod rygorem nieważności przewidziana jest forma szczególna, to wówczas pełnomocnictwo powinno być także sporządzone w tej samej formie,
2. jeżeli dla określonych kategorii pełnomocnictw ustawa wymaga określonej formy (np. według art. 99 § 2 K.c. „pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie”).

Art. 158 K.c. wymaga formy aktu notarialnego dla umowy zobowiązującej do przeniesienia własności nieruchomości. W takiej samej formie powinno być sporządzone również pełnomocnictwo zawierające umocowanie do dokonania tej czynności.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedstawionego przez Pana stanu faktycznego, mając na uwadze treść art. 890 § 2 i art. 158 K.c., stwierdzić należy, że z uwagi na przedmiot darowizny wymagane jest zachowania szczególnej formy oświadczenia o przyjęciu darowizny, tj. formy aktu notarialnego. W związku z tym wskazane byłoby, aby był Pan obecny u notariusza wraz z Pańską matką w chwili dokonywania darowizny.

Równocześnie wskazać należy, że przepisy dopuszczają możliwość udzielenia pełnomocnictwa osobie trzecie do złożenia oświadczenia o przyjęciu darowizny, jednakże tak jak to miało miejsce wcześniej, tak i tutaj z uwagi na przedmiot darowizny wymagane jest zachowania szczególnej formy, tj. formy aktu notarialnego, co z kolei wiązać się będzie z dodatkowymi kosztami.