Nieświadome paserstwo

Zarzut nieświadomego paserstwa

Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu karnego zwanego dalej K.k. Z treści Pana pytania wynika, iż zakupił Pan monety, które okazały się kradzione. Nie miał Pan jednak świadomości, że sprzedawane przez Pana monety są kradzione. Policja ujęła sprawców m.in. dzięki Pana współpracy z policją. Aktualnie prokurator chce postawić Panu zarzut nieświadomego paserstwa. Prowadzi Pan działalność, która wymaga od Pana niekaralności.

W mojej ocenie, mając na uwadze treść Pana pytania, wskazać należy na art. 292 K.k., zgodnie z którym „kto rzecz, o której na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, że została uzyskana za pomocą czynu zabronionego, nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Istotny z punktu widzenia Pana interesu jest pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 16 czerwca 1998 r. (sygn. akt II AKa 78/98, KZS 1999, nr 1, poz. 39) w którym Sąd orzekł, że „przestępstwo paserstwa należy do kategorii przestępstw wieloodmianowych. Każde bowiem z wymienionych w art. 215 k.k. z 1969 r. działań stanowi odrębny czyn i wypełnia samoistnie znamiona tego przestępstwa. Poszczególne formy paserstwa nie mogą nie tylko wzajemnie pokrywać się, ale krzyżować ze sobą i zachodzić na siebie. Dlatego przy formułowaniu zarzutu paserstwa w pierwszej kolejności należy wskazać formę, w jakiej on nastąpiło, a następnie trzeba określić bliżej zachowanie sprawcy przejawiające się w tej właśnie formie”.

Niestety nie opisuje Pan okoliczności towarzyszących Panu w chwili zakupu. Z treści pytania nie wynika bowiem, jakie Pana zachowanie pozwalało przypisać Panu winę z art. 292 § 1 K.k. Proszę zauważyć, iż mamy do czynienia w cytowanym przepisie z paserstwem nieumyślnym.

Nieumyślne popełnienie czynu zabronionego

Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć. Powyższe karze przyjąć, iż winien Pan przewidywać na podstawie całokształtu okoliczności, iż monety pochodzą z kradzieży. Mniemam, że na tę okoliczność winna wskazywać w szczególności cena zakupu.

Nie ma przy tym znaczenia, czy osoba przyjmująca przedmioty nabyła je w celu następczego uzyskania korzyści majątkowej. Pogląd taki znalazł odzwierciedlenie w treści uzasadniania wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2002 r., sygn. akt V KKN 124/2000, zgodnie z którym „artykuł 292 § 1 k.k. nie wymaga kierunkowego nastawienia sprawcy, polegającego na przyjmowaniu rzeczy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej”.

W tym miejscu wskazać należy na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 grudnia 2012 r., sygn. akt V KK 401/12, w którego tezie wskazano, iż „typ podstawowy paserstwa nieumyślnego różni się od występku z art. 291 k.k. (paserstwo umyślne) stroną podmiotową, która charakteryzuje się istnieniem nieumyślności w odniesieniu do znamienia pochodzenia rzeczy z czynu zabronionego. Sprawca tego przestępstwa nie zdaje bowiem sobie sprawy, chociaż mógł i powinien przypuszczać na podstawie towarzyszących okoliczności, że nabywa lub pomaga do zbycia albo przyjmuje lub pomaga do ukrycia rzeczy, która pochodzi z czynu zabronionego”.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego

Z punktu widzenia Pana interesu przytoczyć należy pogląd z literatury, zgodnie z którym „w stosunku do sprawcy przestępstwa określonego w art. 292 § 1 k.k. sąd może na podstawie art. 66 k.k. warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa” (M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, Komentarz do art. 292 Kodeksu karnego, 01.03.2006).

Warunkowe umorzenie postępowania nie jest bowiem skazaniem w rozumieniu karnoprocesowym. Wskazać należy na postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 17 maja 2000 r., sygn. akt I KZP 7/2000, zgodnie z którym „w trybie przewidzianym w art. 387 kpk dopuszczalne jest tylko wydanie wyroku skazującego, a nie wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne”. Sąd Najwyższy rozróżnia zatem skazanie od warunkowego umorzenie postępowania.

Podobne stanowisko przyjmowane jest w doktrynie. Podkreśla się, iż wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne nie jest wyrokiem skazującym (zob. np. A. Bulsiewicz i inni, Przebieg postępowania karnego, Toruń 1999, str. 163; K. Marszał, Proces karny, Katowice 1997, str. 247-248).

Zasadne jest zatem podjęcie walki o warunkowe umorzenie postępowania karnego. Jednym z argumentów, który winien być przez Pana wykorzystany, jest współpraca z policją celem ustalenia sprawców kradzieży.