Nieruchomość za granicą a podział majątku

Który sąd decyduje o podziale zagranicznej nieruchomości?

Do lipca 2009 roku sytuacja była jasna – sądy polskie nie mogły orzekać o podziale nieruchomości położonych poza terytorium kraju (brak jurysdykcji krajowej). Skutkowało to odrzuceniem pozwu (wniosku). 

W odniesieniu do jurysdykcji w sprawach o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej wymaga uwzględnienia to, że zachodzi dopuszczalność zawierania umów o poddaniu spraw jurysdykcji sądów polskich, poddania spraw takiej jurysdykcji przez wdanie się w spór, jak również dopuszczalność zawierania umów o poddaniu spraw jurysdykcji sądów państwa obcego i wyłączeniu w tym zakresie jurysdykcji sądów polskich.

W odniesieniu do spraw o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej rozgraniczenia wymaga, iż w wypadku, gdy w skład majątku wspólnego wchodzi prawo rzeczowe na nieruchomości lub posiadanie nieruchomości położonej w Polsce, jurysdykcja krajowa w zakresie podziału tej nieruchomości będzie wyłączna.

Jeśli podziałowi ma ulec nieruchomość położona za granicą, sądy polskie nie będą miały jurysdykcji do dokonania jej podziału. Pomimo braku przepisu zawartego w obowiązującym do 30 czerwca 2009 r. art. 1102 § 2 należy skłonić się do wniosku, że sądom polskim nadal nie przysługuje jurysdykcja w zakresie rozstrzygania o prawach rzeczowych na nieruchomości i o posiadaniu nieruchomości położonej za granicą. W tym zakresie jurysdykcja sądów polskich jest wyłączona na rzecz jurysdykcji organów państw obcych. Jurysdykcja organów państwa obcego, na którego terytorium położona jest nieruchomość, jest jurysdykcją wyłączną.

W odniesieniu do jurysdykcji w sprawach o podział majątku wspólnego nieobejmującego praw rzeczowych na nieruchomości i posiadania nieruchomości należy stosować art. 1106² Kodeksu. Przepis ten będzie więc mógł mieć zastosowanie, np. wtedy gdy w skład majątku wspólnego wchodzą prawa obligacyjne, jak najem lub dzierżawa nieruchomości.

W mojej ocenie sąd polski nie będzie mógł orzekać w przedmiocie podziału majątku wspólnego. Potwierdza to także stanowisko części doktryny:

„Mimo uchylenia 1102 § 2 kpc, w wypadku gdy podziałowi ma ulec nieruchomość położona za granicą, sądy polskie nie będą miały jurysdykcji do dokonania jej podziału. Pomimo braku przepisu zawartego w dotychczasowym art. 1102 § 2, należy skłonić się do wniosku, że sądom polskim nadal nie przysługuje jurysdykcja w zakresie rozstrzygania o prawach rzeczowych na nieruchomości i o posiadaniu nieruchomości położonej za granicą. W tym zakresie jurysdykcja sądów polskich jest wyłączona na rzecz jurysdykcji organów państw obcych. Jurysdykcja organów państwa obcego, na którego terytorium położona jest nieruchomość, jest jurysdykcją wyłączną”.

Przyznanie nieruchomości zamieszkującemu z obowiązkiem spłaty

Sam fakt zamieszkiwania ma znaczenie, ale nie jest decydującym czynnikiem o przyznaniu nieruchomości żonie. Orzecznictwo nie jest jednolite – nie ma żadnego przepisu, który by wiązał fakt zamieszkiwania we wspólnej nieruchomości z przyznaniem temu właśnie właścicielowi tejże nieruchomości.

To, komu sąd przyzna wspólną nieruchomość małżonków, zależy od wielu czynników, tj. możliwości finansowych spłaty, dotychczasowego korzystania z nieruchomości, ale głównie od uznania sądu. To sąd uzna, komu przyznać nieruchomość, ale proszę nie przypisywać decydującej ani nawet znaczącej roli faktowi zamieszkiwania we wspólnej nieruchomości małżeńskiej.