Nierówny podział majątku między dzieci w testamencie

Zaliczenie na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn

Zgodnie z art. 1039 Kodeksu cywilnego (K.c.):

„§ 1. Jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia.

§ 2. Spadkodawca może włożyć obowiązek zaliczenia darowizny lub zapisu windykacyjnego na schedę spadkową także na spadkobiercę ustawowego niewymienionego w paragrafie poprzedzającym.

§ 3. Nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte.”

Według zaś art. 1040 K.c. – jeżeli wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegających zaliczeniu przewyższa wartość schedy spadkowej, spadkobierca nie jest obowiązany do zwrotu nadwyżki. W wypadku takim nie uwzględnia się przy dziale spadku ani darowizny lub zapisu windykacyjnego, ani spadkobiercy zobowiązanego do ich zaliczenia.

„Art. 1042. § 1. Zaliczenie na schedę spadkową przeprowadza się w ten sposób, że wartość darowizn lub zapisów windykacyjnych podlegających zaliczeniu dolicza się do spadku lub do części spadku, która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia, po czym oblicza się schedę spadkową każdego z tych spadkobierców, a następnie każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegającej zaliczeniu. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili działu spadku.

§ 2¹. Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili działu spadku.

§ 3. Przy zaliczaniu na schedę spadkową nie uwzględnia się pożytków przedmiotu darowizny lub zapisu windykacyjnego.”

Dziedziczenie na podstawie testamentu a darowizny uczynione przez spadkodawcę za życia

Jeżeli więc w ogóle nie dojdzie do dziedziczenia ustawowego (Pana ojciec wszystkim rozporządzi w testamencie), to do zaliczenia uczynionych darowizn nie dojdzie. Pozostanie Panu sam zachowek.

Należy wyraźnie podkreślić, iż Kodeks cywilny nie przewiduje możliwości zwolnienia darowizny z zaliczania do spadku przy obliczaniu zachowku.

Przy obliczaniu zachowku do spadku dolicza się wszystkie darowizny prócz drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych oraz darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami lub osobami uprawnionymi do zachowku dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), co wynika z art. 993 i 994 K.c.

Według art. 993 K.c. przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny uczynione przez spadkodawcę.

Art. 994 § 1 K.c. wskazuje natomiast, że przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

Co jeśli spadek nabyty w drodze testamentu będzie niższy od przysługującego zachowku?

Zaznaczam jednak, że czyniąc Pana spadkobiercą (w stopniu mniejszym niż brata, ale jednak), Pana ojciec mógł też skutecznie pozbawić Pana domagania się zachowku. Bowiem przepis art. 991 K.c., stanowi, że:

„§ 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.”

Dopiero jeżeli spadek nabyty przez Pana będzie niższy od przysługującego Panu zachowku (przy doliczeniu darowizny przyznanej bratu), będzie Pan mógł wtedy domagać się jego uzupełnienia.

Generalnie są to decyzje Pana ojca i obecnie Pan nie może na nie wpłynąć. Podjęcie ewentualnych działań (zachowek) będzie możliwe dopiero po śmierci Pana ojca, biorąc pod uwagę testament, który zostawił.