Nieprawidłowy harmonogram pracy w systemie zmianowym

Wolny dzień za pracę w sobotę

Pracownik nie ma prawa do dnia wolnego za pracę w sobotę. Jedynie pracownik ma prawo do wolnego dnia za pracę w sobotę, w którą przypada święto. Zasada, że za święto wypadające w sobotę należy się pracownikowi dzień wolny, wynika wprost z art. 130 § 2 Kodeksu pracy, który stanowi, że „każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin”. Jeżeli zatem święto przypada w sobotę, wówczas pracownikowi pracującemu od poniedziałku do piątku, pracodawca powinien oddać w zamian dzień wolny w ciągu standardowego tygodnia pracy. W sytuacji, gdy zatrudniony nie ma możliwości odebrania dnia wolnego lub dzień ten nie został wyznaczony, wówczas oprócz pensji zasadniczej, przysługuje mu dodatek za nadgodziny w wysokości 100%. Jeśli pracodawca dobrowolnie dnia nie udzieli lub nie wypłaci dodatku pracownik może wnieść pozew do sądu pracy domagając się dodatku za nadgodziny w wysokości 100% za jeden dzień. Gdy stosunek pracy zostanie rozwiązany, a pracownik nie zdąży skorzystać z dnia wolnego za święto przypadające w sobotę, to ten dzień nie będzie liczył się jako dzień urlopowy i nie będzie przysługiwał ekwiwalent pieniężny. Za niewykorzystanie dnia wolnego za święto przypadające w sobotę należy wypłacić wynagrodzenie i dodatek za nadgodziny w dniu zakończenia współpracy.

Nieprzerwany odpoczynek a harmonogram pracy

Zgodnie z art. 132 § 1 Kodeksu pracy „pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku”. I Pan to prawo również ma zapewnione, bowiem pomiędzy godziną 20.00 w piątek a 8.00 w sobotę jest 12 godzin odpoczynku.

Zgodnie z art. 131 Kodeksu pracy „tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym”. W tygodniu, w którym sobota jest pracująca, ma Pan tygodniowo 40 godzin pracy (7 h w poniedziałek, 7 h we wtorek, 7 h w środę, 7 h w czwartek, 6h w piątek, 6h w sobotę). Nie ma zatem przekroczenia w tym zakresie.

Roszczenia wobec pracodawcy

Praca w sobotę jest dopuszczalna. Oczywiście pracodawca nie ma prawa do tego, aby zmusić pracownika do pracy w sobotę, ale trzeba być świadomym, że niewykonanie uzasadnionego polecenia może skutkować karą upomnienia, nagany, a nawet zwolnieniem dyscyplinarnym. Jeśli zatem taki rozkład czasu pracy Pan zaakceptował, decydując się na umowę z pracodawcą, to nie widzę podstaw, by mieć teraz roszczenia do pracodawcy za pracę w sobotę. Nie mniej, pracownikowi, który pracuje w sobotę udziela się dnia wolnego, we wskazanym przez pracownika terminie uzgodnionym z pracodawcą. W sytuacji, gdy pracodawca nie przewiduje takiej możliwości, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia, który ustala się na 50 proc. stawki godzinowej za pracę w sobotę. Natomiast to ma miejsce tylko wówczas, gdy stosunek pracy opiera się na tradycyjnym pięciodniowym cyklu. Jeśli praca wykonywana jest w innym systemie organizacji pracy niż tradycyjny, pięciodniowy cykl, zatrudniony nie ma prawa ubiegać się o dodatek do wynagrodzenia. A tak jest w Pana przypadku, bowiem obowiązuje Pana system zmianowy.

Praca w soboty jest w takim systemie dopuszczalną praktyką, stosowaną na szeroką skalę. Zgodnie z zasadą przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy możliwe jest stosowanie rozkładów czasu pracy przewidujących pracę przez więcej niż 5 dni w tygodniu przy równoczesnym ustaleniu odpowiednio mniejszej liczby dni pracy w innych tygodniach danego okresu rozliczeniowego. Dlatego też pracodawca może ułożyć harmonogram czasu pracy tak, aby pracownicy świadczyli pracę w niektórych tygodniach od poniedziałku do soboty.

Prawnie nie jest dopuszczane jedynie organizowanie pracy w taki sposób, aby pracownicy w ciągu całego okresu rozliczeniowego wykonywali pracę przez 6 dni w każdym tygodniu tego okresu. A zatem praca 6 dni w tygodniu jest dopuszczalna, pod warunkiem, że zostanie zrekompensowana odpowiednio krótszym innym tygodniem pracy, byle średnio pracownik pracował 5 dni w tygodniu w okresie rozliczeniowym.

Przepisy Kodeksu pracy nie pozwalają na planowanie pracy 6 dni w tygodniu, od poniedziałku do soboty w tym sensie, że każdy tydzień pracy ma uwzględniać 6 dni roboczych. Nawet, gdyby zachować normę średniotygodniową 40 godzin czasu pracy, czyli np. pracownik pracuje nie po 8 godzin na dobę, ale od poniedziałku do czwartku po 8 godzin na dobę, a piątek i sobota po 4 godziny. Wówczas praca 6 dni w tygodniu nie przekracza co prawda normy średniotygodniowej, ale takie rozwiązanie jest niedopuszczalne, pracownik ma bowiem pracować nie więcej niż średnio 5 dni w tygodniu. Należy pamiętać, że sobota nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy. Pracownik niekoniecznie musi pracować od poniedziałku do piątku, a weekend dla niego to niekoniecznie sobota i niedziela. Równie dobrze pracownik może pracować od wtorku do soboty, a weekend dla niego to będzie niedziela i poniedziałek. Ważne jednak, aby te średnio 5 dni pracy w tygodniu zachować w okresie rozliczeniowym.